Gwedd leuad

Yr ymddangosiad o ran oliwiedig y lleuad fel y'i gweld gan wyliwr, fel arfer ar y Ddaear, yw gwedd leuad Saesneg: Lunar phase/Phase of the moon. Mae'r gweddau yn amrywio gan fod y lleuad yn troi o gwmpas y ddaear, yn ôl safleoedd cymharol newid y Ddaear, y Lleuad, a'r Haul. Mae un rhan o arwyneb y lleuad wastad yn oliwiedig gan yr Haul (ond yn ystod diffygion ar y lleuad), ac felly mae'n olau, ond gall cyfanswm y golau newid o safbwynt y gwyliwr o 100% (lleuad lawn) hyd at 0% (lleuad newydd). Gelwir y ffin rhwng yr hemisfferau goliwiedig ac annoliwiedig yn derfyniwr (terminator).

Enwau gweddau'r lleuad[golygu | golygu cod]

Rhoddir yr enwau a ganlyn ar y lleuad, mewn trefn ddilyniannol:

Gwedd	Hemisffer y Gogledd	Hemisffer y De	Gwelededd	Amser safonol o anterth (canol-wedd)
Lleuad newydd New moon	Nid yw'n weladwy, cilgant gweladwy cyntaf y lleuad yn draddodiadol		ar ôl machlud haul	12yh
Lleuad gilgant gynyddu Waxing crescent moon	De 1–49% yn weladwy	Chwith 1–49% yn weladwy	yn y prynhawn ac ôl-gyfnos	3yh
Chwarter lleuad cyntaf First quarter moon	De 50% yn weladwy	Chwith 50% yn weladwy	yn y prynhawn ac yn gynnar yn y nos	6yh
Lleuad amgrwm gynyddol Waxing gibbous moon	De 51–99% yn weladwy	Chwith 51–99% yn weladwy	yn hwyr yn y prynhawn a mwyaf y nos	9 pm
Lleuad lawn Full moon	Yn weladwy'n llawn	Yn weladwy'n llawn	machlud haul tan godiad haul (yr holl nos)	12yb
Lleuad amgrwm cilio Waning gibbous moon	Chwith 51–99% yn weladwy	De 51–99% yn weladwy	mwyaf y nos a bore cynnar	3yb
Chwater lleuad olaf Last quarter moon	Chwith 50% yn weladwy	De 50% yn weladwy	yn ystod y nos a bore hwyr	6yn
Lleuad gilgant gilio Waning crescent moon	Chwith 1–49% yn weladwy	De 1–49% yn weladwy	cyn gwawr a'r bore	9yb
Lleuad dywyll Dark moon	Nid yw'n weladwy, cilgant gweladwy olaf y lleuad yn draddodiadol		cyn machlud haul	12yb