Kuatia Ñepyrũha
| Tereg̃uahẽ porãite Vikipetãme, opaite tembikuaa hekosãsóva renda, opavave ikatúva ohai.
|
Terere ha'e peteĩ jey'urã ojejapóva ka'a rogue (ilex paraguariensis) ha y ro'ysãgui, ikatúva oñembojehe'a pohã ñanare. Ko ñanary ojeipuru Ñembyamérikape umi Europagua ñeguahẽ mboyve, ha oiko chugui mba'e teéva ojejapóva oikohápe guaranikuéra, oñemombareteve tuichaitépe oikóvo Paraguáipe umi franciscano ha hesuíta, oñemombe'uháicha kuatiáre saro'y XVI, XVII ha XVIII pegua. Oĩ avei pe terere ojejapóva yva rykue reheva, péva ojehero epañañe'ẽme "tereré de jugo". Ára 17 jasypakõi 2020 jave, Unesco he'i terere ha'eha tekopy tee ojehechakuaa'ỹva Yvypóra reko pegua, ko mba'épe oĩ terere je'u ha pohã ñana jeporu.
Terere niko ojogua ka'ay —ñanary ambuéva ojejapo avei ka'águi—, hákatu terere niko jay'u va'erã ro'ysãitehápe. Kóva hína Paraguái mba'e tee, ko tetãme ojehechakuaa terere ha'eha arandupy mba'e tee. Ko'ágã katu hetaite umi otereréva Brasil vore ñembyguápe,Vorívia vore kuarahyresẽyguápe ha ñembyguápe ha Arhentína vore yvateguápe (umi tetãme tuichaitépe ho'u hikuái terere yva rykuére).
Terere oikóma Paraguái jey'urã teéva ramo ha tetã rekopy tee rembiejakue ramo. Opaite jasykõi arapokõi pahague ojegueromandu'a "Terere Ára". Léi 219/2019 rupive, Tetã Arandupy Sãmbyhyha he'i terere ha pohã ñana jeporu ha'eha Tetã rekopy tee rembiejakue japokokuaa'ỹva. Upéicha avei, táva Itakyrýpe ojejapo pe "Terere Arete Guasu" ary 1998 guive.
- 1707.— Ojejapopa pe Jekupytyha Joajurã ombojoaju va'ekue Ingyatérra ha Ekósia ojapo hag̃ua Tavetã Joaju.
- 1751.— Heñói José Felipe Flores, pohãnohára Guatemála pegua, Epáña mburuvichavete pohãnohára tee.
- 1852.— Nace Santiago Ramón y Cajal, pohãnohára Epáña megua, jopói Nobel Pohanokuaa rehegua 1906-me.
- 1853.— Arahentína omonguatia hekópe iléi guasu peteĩetéva (ta'angápe, Arahentína ekúdo).
- 1904.— Omano Antonín Dvořák, puraheiapohára Chekía pegua.
- 1994.— Omano Ayrton Senna, pilóto Pindoramagua Fórmula 1 pegua.
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
Vikipetã ha'e tembiapo ohekáva jajapo hag̃ua oñondivepa peteĩ ñe'ẽryrupavẽ iñe'ẽ hetáva, opavavéva ikatu ohai ha oñemoarandu hese, oñemopyendáva internet-pe wiki rembiporu rupive. Ko'ápe, roipota rejuhukuaaha opaite tembikuaa hekosãsóva, upéva he'ise marandu ndaijapúiva, ikatu jaikuaa moõguipa oúva, ha ikatúva oñemoambue térã ojehai jey. Ko tembiapo oguata umi tekorã ombohapéva rupive ha opa imarandu oñemyasãi Creative Commons BY-SA rupive ha upe rupi ikatu ojepuru ojepotaháicha imarandu, oĩramo tekorã jepururã guýpe. Nde avei ikatu ohai ha omoambue Vikipetã marandu, reike va'erãnte nde réra reheve ha remba'apo va'erã umi tekorã tenondeguáva, ha'éva "jahai va'erã mba'e ikatúva jaikuaa porãite iñañeteha" ha "marandu imba'eguasúva opavavépe".
Opa umi ohaíva ha omba'apóva ko'ápe oipytyvõ potahápe kyre'ỹ ha oñembyaty oñondive peteĩ aty oñepytyvõvape, tendota'ỹva, oiporavo ha omba'apo joáva. Ndahasýi reñepyrũ hag̃ua, rehaikuaa avañe'ẽme ha reporandu va'erãnte pe ndereikuaáiva. Iporãite ñañemongetávo, upéicha ñamba'apo porãve ha ituichavéta ko ñane rembiapo.
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
