Franciszak Bahuszewicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Franciszak Bahuszewicz
Францішак Бенедыкт Казімiравіч Багушэвіч
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 marca 1840
Świrany

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 1900
Kuszlany

Narodowość

białoruska

Język

białoruski

Dziedzina sztuki

literatura, poezja

Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszak Bahuszewicz, Franciszek Bohuszewicz (biał. Францішак Бенедыкт Казімiравіч Багушэвіч, Franciszak Bieniedykt Bahuszewicz; ur. 21 marca 1840 w folwarku Świrany[1], w powiecie wileńskim, guberni wileńskiej[2], zm. 28 kwietnia 1900 w Kuszlanach) – białoruski pisarz, poeta, adwokat, uczestnik powstania styczniowego. Zapoczątkował nurt realizmu krytycznego w literaturze białoruskiej, w twórczości inspirował się folklorem białoruskim.

Używane pseudonimy literackie: Maciej Buraczok i Symon Rewka spod Borysowa (Symon Reuka z-pad Barysawa).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dom w Kuszlanach
Mogiła poety

Franciszak Bahuszewicz, syn Kazimierza, pochodził z rodziny szlacheckiej. Został ochrzczony w kościele w Rukojniach. W 1846 rodzina Bahuszewiczów przeniosła się do folwarku Kuszlany[3] k. Oszmiany. W 1861 ukończył gimnazjum w Wilnie i wstąpił na Wydział Fizyczno-Matematyczny Uniwersytetu Petersburskiego. Za udział w zamieszkach studenckich został wydalony z uniwersytetu i powrócił w rodzinne strony.

Biblioteka im. Franciszka Boguszewicza w Sawiczunach, rejon wileński, Litwa
Tablica pamiątkowa na bibliotece im. Franciszka Boguszewicza w Sawiczunach, rejon wileński, Litwa
Tablica pamiątkowa Franciszka Boguszewicza w Świranach, rejon wileński, Litwa

Pracował jako nauczyciel we wsi Dociszki[4] w powiecie lidzkim. Tu zastał go wybuch powstania styczniowego. Podczas potyczki z wojskiem rosyjskim w Lasach Augustowskich Bahuszewicz został ranny. Od śmierci uratowali go włościanie. Po stłumieniu powstania, dzięki protekcji, uniknął zesłania na Sybir. Opuścił strony rodzinne i udał się na Ukrainę, dzięki Janowi Karłowiczowi w 1865 wstąpił do Nieżyńskiego Liceum Prawa. W 1868 ukończył naukę i od 1869 pracował w różnych instytucjach sądowych, głównie na Ukrainie. W 1884, po ogłoszeniu amnestii dla powstańców z 1863, powrócił i został adwokatem przy Wileńskim Sądzie Okręgowym. Był miłośnikiem poezji Adama Mickiewicza, uważał go za piewcę ziemi białoruskiej. Z okazji setnej rocznicy urodzin poety został członkiem komitetu jubileuszowego, do którego namówił także Elizę Orzeszkową. Organizował zbiórkę pieniędzy na pomnik poety. Wiosną 1898 zachorował i z rodziną (żoną oraz dwojgiem dzieci) przeniósł się z Wilna do Kuszlan. Nie brał udziału w uroczystościach odsłonięcia pomnika.

Zmarł 28 kwietnia 1900 w swych rodzinnych Kuszlanach, a jego pogrzeb odbył się 1 maja tego samego roku. Mogiła poety znajduje się w Żupranach w rejonie oszmiańskim.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Kartka pocztowa z czasów istnienie pierwszego państwa białoruskiego Białoruskiej Republiki Ludowej (1918-1921). Napis głosi:
"Nie porzucajcie mowy naszej białoruskiej abyście (sami) nie umarli..." (— Maciej Buraczok).

Pisał głównie w języku białoruskim. Zaczął, gdy jeszcze przebywał na Ukrainie, ale działalnością literacką zajął się dopiero po powrocie do Wilna. Za jego życia wyszły drukiem dwa zbiory wierszy i poematów. Zostały wydane za kordonem: Dudka białoruska (Kraków, 1891) i Smyk białoruski (Poznań, 1896). Przygotował do wydania również zbiór wierszy Opowiadania białoruskie, ale nie wydrukowano go, a rękopis zaginął. Po upadku powstania na Białorusi do 1905 zakazany był druk białoruskich książek, dlatego jego utwory były wydawane nielegalnie, rozchodziły się w rękopisach.

Poezja Bahuszewicza jest poezją chłopską. Używał literackich pseudonimów Maciej Buraczok i Symon Rewka spod Borysowa (Symon Reuka z-pad Barysawa). Maciej Buraczok był mieszkańcem Kuszlan, a Symon Rewka – Borysowa za Mińskiem. W ten sposób pseudonimy objęły niejako całą Białoruś. Był on pierwszym autorem całkowicie białoruskiej książki poezji. Jest uważany za ojca realizmu białoruskiego, za twórcę narodowych tendencji romantycznych w literaturze białoruskiej. Mawiał: nie porzucajcie naszej rodzinnej mowy białoruskiej, aby nie umarła![5], która była potem często używana i cytowana przez białoruskie ruchy narodowe i niepodległościowe. Spod jego pióra wyszły pierwsze opowiadania nowej literatury białoruskiej (Tralalonoczka, wydane w osobnej książeczce w 1892), ludowe nowele (Świadek, Polesowszczik, Diadina, opublikowane po śmierci w gazecie "Nasza Niwa" w 1907). Publikował także w języku polskim. Był korespondentem polskiego czasopisma "Kraj". Zachowały się jego listy do przyjaciół, Elizy Orzeszkowej i Jana Karłowicza.

Tożsamość narodowa[edytuj | edytuj kod]

Franciszak Bahuszewicz tworzył w języku białoruskim, jednak istnieją źródła twierdzące, że sam uważał się za Polaka. Franciszek Oskierka wspominał[6]:

(…) pan Bohuszewicz, mój bliski sąsiad i dobry znajomy (…), to powstaniec 1863 roku, gorący patriota Polak, który w osobistych ze mną dość częstych rozmowach oświadczył, że jedyną pobudką, która pchnęła jego i jego poprzedników do pisania w tej gwarze, była obawa przed domniemaną rusyfikacją tamtejszego ludu.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Świrany 5.), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 714.
  2. ↑ Obecnie gmina Rukojnie, rejon wileński na Litwie.
  3. ↑ Kuszlany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 952.
  4. ↑ Dociszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 92.
  5. ↑ Jurij Gil, Franciszak Bahuszevič (Franciszek Bohuszewicz) – klasyk literatury białoruskiej, "NG" Nr 22(511)
  6. ↑ Moroz 2001 ↓, s. 33

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Literatura dodatkowa[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franciszak_Bahuszewicz&oldid=72825951”