Powiat białobrzeski
| powiat | |||||||
| |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| TERC |
1401 | ||||||
| Siedziba | |||||||
| Starosta |
Sylwester Korgul | ||||||
| Powierzchnia |
639,28 km² | ||||||
| Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
52,3 os./km² | ||||||
| Urbanizacja |
24,27% | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
WBR | ||||||
Adres urzędu: pl. Zygmunta Starego 926-800 Białobrzegi | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
Powiat białobrzeski – powiat w Polsce (południowo-zachodniej części województwa mazowieckiego), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Białobrzegi. Jest powiatem o najmniejszym budżecie w województwie (dochody i wydatki w 2013 r.)[2].
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwało 33 410 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 33 332 osoby[4].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejsko-wiejskie: Białobrzegi i Wyśmierzyce
- gminy wiejskie: Promna, Radzanów, Stara Błotnica i Stromiec
- miasta: Białobrzegi i Wyśmierzyce
| Gmina | Typ gminy | Powierzchnia | Liczba ludności | Gęstość zaludnienia |
|---|---|---|---|---|
| Białobrzegi | miejsko-wiejska | 78,93 km² | 10 412 | 129,6 osób/km² |
| Promna | wiejska | 120,74 km² | 5625 | 48,4 osób/km² |
| Radzanów | wiejska | 82,59 km² | 3872 | 46,8 osób/km² |
| Stara Błotnica | wiejska | 96,24 km² | 5256 | 54,3 osób/km² |
| Stromiec | wiejska | 156,47 km² | 5651 | 36,4 osób/km² |
| Wyśmierzyce | miejsko-wiejska | 104,31 km² | 2854 | 27,9 osób/km² |
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W 2013 r. wydatki budżetu samorządu powiatu białobrzeskiego wynosiły 28,22 mln zł, a dochody budżetu 28,57 mln zł (najmniej w woj. mazowieckim). Zadłużenie (dług publiczny) samorządu według danych na koniec 2013 r. wynosiło 3,29 mln zł, co stanowiło 11,5% wysokości wykonywanych dochodów[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powiat białobrzeski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie kieleckim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat białobrzeski złożyło się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z dwóch ościennych powiatów[5]:
- z powiatu radomskiego (woj kieleckie):
- miasto Wyśmierzyce
- gromady Białobrzegi, Błotnica, Bobrek, Długie, Gózd, Grotki, Grzmiąca, Kostrzyń[6], Młodynie, Pierzchnia, Radzanów, Stromiec, Stromiec Podlesie, Sucha, Szczyty i Witaszyn
- z powiatu grójeckiego (woj. warszawskie):
- gromady Broniszew, Pnie, Promna, Przybyszew i Rykały
Utworzenie powiatu białobrzeskiego spowodowało znaczną zmianę granicy województw kieleckiego i warszawskiego, ponieważ aż 5 gromad zmieniło przynależność wojewódzką. Na uwagę zasługuje też fakt, iż w momencie utworzenia powiatu białobrzeskiego jego stolica była wsią; prawa miejskie, które Białobrzegi utraciły w 1870 roku, zostały im ponownie przyznane dopiero 1 stycznia 1958 roku[7]; tego dnia do powiatu białobrzeskiego przyłączono również gromadę Dobieszyn z powiatu kozienickiego[8].
1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy[9]. Powiat białobrzeski podzielono na 2 miasta i 6 gmin[10]:
- miasta Białobrzegi i Wyśmierzyce
- gminy Białobrzegi, Promna, Radzanów, Stara Błotnica, Stromiec i Wyśmierzyce
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu białobrzeskiego weszło w skład nowo utworzonego województwa radomskiego[11].
1 kwietnia 1983 roku z gminy Promna wyłączono sołectwo Jastrzębia i włączono je do gminy Mogielnica[12]. 1 lipca 1986 roku z gminy Radzanów wyłączono wieś Maksymilianów i włączono ją do gminy Przytyk[13]. 1 lutego 1991 roku miasto Wyśmierzyce (najmniejsze w Polsce) i gminę wiejską Wyśmierzyce połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[14], natomiast podobnej fuzji uległy 1 stycznia 1992 roku miasto i gmina Białobrzegi[15].
Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie mazowieckim przywrócono powiat białobrzeski[16] o identycznych granicach co w 1975 roku.
W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Długie leży obecnie na terenie powiatu przysuskiego – pozostałe są ponownie w powiecie białobrzeskim.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 33 545 | 100 | 16 688 | 49,75 | 16 857 | 50,25 |
| Miasto | 8131 | 24,24 | 4101 | 12,23 | 4030 | 12,01 |
| Wieś | 25 414 | 75,76 | 12 587 | 37,52 | 12 827 | 38,24 |
Największe miejscowości powiatu
|
|
- W tabeli znalazły się miejscowości, które mają więcej niż 150 mieszkańców (według Narodowego Spisu Powszechnego w 2011)
- Piramida wieku mieszkańców powiatu białobrzeskiego w 2014 roku[17].
Starostowie białobrzescy[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Wiśniewski (1999–2006) (PSL)
- Andrzej Oziębło (2006–2018) (PO)
- Sylwester Korgul (od 2018) (PiS)
Sąsiednie powiaty[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ a b Wykonanie budżetów JST woj Mazowieckiego za 2013 r. w podziale na kwartały (raport z dnia 22.06.2014) → Tab.1 poz. 12 i poz. 23; Tab.4a poz. 10 i poz. 29. Regionalna Izba Obrachunkowa w Warszawie. [dostęp 2014-10-18].
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288
- ↑ obecna nazwa brzmi Kostrzyn
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 280
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1983 r. nr 15, poz. 74
- ↑ M.P. z 1986 r. nr 18, poz. 131
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
- ↑ Powiat białobrzeski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
