Powiat opatowski

Powiat opatowski
	powiat
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
TERC	2606
Siedziba	Opatów
Starosta	Tomasz Staniek
Powierzchnia	910,87 km²
Populacja (31.12.2021); • liczba ludności	; 51 149
• gęstość	57,2 os./km²
Urbanizacja	20,53%
Tablice rejestracyjne	TOP
	Adres urzędu:ul. Sienkiewicza 17; 27-500 Opatów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich	3
Liczba gmin wiejskich	5
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Powiat opatowski – powiat w Polsce (województwo świętokrzyskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Opatów.

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejsko-wiejskie: Iwaniska, Opatów, Ożarów
gminy wiejskie: Baćkowice, Lipnik, Sadowie, Tarłów, Wojciechowice
miasta: Iwaniska, Opatów, Ożarów

Powiat opatowski graniczy z czterema powiatami województwa świętokrzyskiego: sandomierskim, staszowskim, kieleckim i ostrowieckim, z jednym powiatem województwa mazowieckiego: lipskim oraz z dwoma powiatami województwa lubelskiego: opolskim i kraśnickim.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 52 089 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 51 834 osoby^[3].

Gminy[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności i powierzchnia gmin – 31 grudnia 2010 r.^[4]

Gmina	Ludność	Powierzchnia
Opatów (w tym miasto)	12 305 (6 658)	113,52 km² (9,36 km²)
Ożarów (w tym miasto)	11 127 (4 661)	183,29 km² (7,79 km²)
Iwaniska (w tym miasto)	6 931 (1322)	104,89 km² (5,98 km²)
Tarłów	5 587	163,32 km²
Lipnik	5 582	81,45 km²
Baćkowice	5 065	96,13 km²
Wojciechowice	4 330	86,46 km²
Sadowie	4 187	81,81 km²
Razem	55 114	910,87 km²

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2010^[5]):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	55 114	100	28 007	50,82	27 107	49,18
Miasto	11 319	20,54	5968	10,83	5351	9,71
Wieś	43 795	79,46	22 039	39,99	21 756	39,47

Piramida wieku mieszkańców powiatu opatowskiego w 2014 roku^[6].

W drugiej połowie XIX w. powiat opatowski wchodził w skład guberni radomskiej. Od północy graniczył z powiatem iłżeckim, od zachodu z powiatem kieleckim, a na południu z powiatem sandomierskim. Na wschodzie Wisła oddzielała go od powiatu janowskiego. Zajmował on powierzchnię 1795,5 km², z czego:

724,2 km² - zajmowały pola uprawne
192,8 km² - łąki
205,3 km² - zabudowania i ogrody
167,5 km² - pastwiska i zarośla
359 km² - lasy
146,7 km² - drogi, wody, błota i nieużytki^[7].

Przemysł powiatu był słabo rozwinięty, pomimo występowania tu licznych bogactw naturalnych. Przyczyną tego był brak rozwiniętej sieci komunikacyjnej. W 1884 r. produkcja przemysłowa powiatu miała wartość 1 318 372 rubli, z czego jednak prawie całość (blisko 1,2 mln rubli) przypadła na kilka dużych zakładów: zakłady żelazne w Klimkiewiczowie pod Ostrowcem i w Nietulisku, a także cukrownię w Częstocicach. Powiat połączony był z siecią kolejową poprzez odnogę kolei dąbrowsko-iwanogrodzkiej. Stacja kolejowa znajdowała się w Ostrowcu^[7].

W 1884 r. powiat miał 101 061 mieszkańców, w tym 50 109 mężczyzn (49,58%) i 51 952 (50,42%) kobiet. Na terenie powiatu funkcjonowały 23 szkoły początkowe. Powiat posiadał sąd pokoju III Okręgu i dzielił się na 6 okręgów sądów gminnych. Sądy te funkcjonowały w Opatowie, Iwaniskach, Łagowie, Kunowie, Ćmielowie i Ożarowie^[7].

Pod względem administracyjnym powiat dzielił się na dwa miasta (Ostrowiec i Opatów), 10 osiedli miejskich (Kunów, Waśniów, Gliniany, Ożarów, Lasocin, Ćmielów, Słupia, Raków, Łagów i Iwaniska) oraz 556 wsi i kolonii^[7].

W skład powiatu wchodziły 24 gminy: Baćkowice, Bodzechów, Boksyce, Ćmielów, Częstocice, Czyżów, Gęsice, Grzegorzowice, Iwaniska, Julianów, Kunów, Lasocin, Łagów, Malkowice, Modliborzyce, Ożarów, Opatów, Piórków, Rembów, Ruda Kościelna, Sadowie, Słupia Nowa, Waśniów, Wojciechowice^[7].

II Rzeczpospolita[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powiat opatowski stał się częścią województwa kieleckiego, utworzonego 2 sierpnia 1919 r.

Według spisu powszechnego z 1931 r. powiat opatowski zajmował powierzchnię 1639 km² i był zamieszkiwany przez 186 547 osób^[8]. Największym miastem był Ostrowiec, który liczył 25 908 mieszkańców. Przeważająca część mieszkańców powiatu - 110 538 osób - zajmowała się rolnictwem. Spośród nich 20 753 osoby były robotnikami rolnymi. Wśród gospodarstw przeważały mało- i średniorolne. Na terenie powiatu znajdowało się około 100 majątków obszarniczych^[8].

Przemysł powiatu skupiał się głównie w dolinie rzeki Kamiennej - w okolicach Ostrowca. Największym zakładem przemysłowym powiatu były Zakłady Ostrowieckie. Działały tu także fabryki porcelany w Ćmielowie, papiernie w Bodzechowie i Witulinie, fabryka maszyn rolniczych w Kunowie oraz cukrownia w Częstocicach. Na terenie powiatu funkcjonowały także: kopalnia rudy żelaza, cegielnia, browar i fabryka octu. W powiecie było 61 młynów, 5 fabryk wód gazowanych, 3 mleczarnie, 40 wiatraków, 5 gorzelni, 2 rzeźnie, 6 tartaków, 12 olejarni, 70 spółdzielni handlowych i 502 sklepy^[8].

W wyborach do sejmu w powiecie opatowskim spore wpływy posiadały partie opozycyjne. Do 1927 r. przewagę miały tu partie chłopskie: PSL „Wyzwolenie”, a w późniejszym okresie także Stronnictwo Chłopskie. Spore wpływy, głównie w przemysłowym Ostrowcu posiadała PPS. W 1928 r. przewagę w wyborach do Sejmu na terenie powiatu uzyskał Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem^[8].

W 1939 r. w powiecie opatowskim znajdowały się tylko dwa miasta: Opatów (ok. 9600 mieszkańców^[8]) oraz Ostrowiec (30 017 mieszkańców^[9]).

PRL[edytuj | edytuj kod]

W latach 1945-1975 powiat był częścią województwa kieleckiego. W jego skład wchodziły gminy: Baćkowice, Bodzechów, Ćmielów, Iwaniska, Kunów, Łagów, Opatów, Ożarów, Raków, Sadowie, Waśniów i Wojciechowice.

Powiat opatowski został zlikwidowany w czasie reformy administracyjnej w 1975 r., kiedy to wprowadzono podział na 49 województw. Obszar powiatu został podzielony pomiędzy województwa: tarnobrzeskie i kieleckie. W województwie kieleckim pozostały gminy: Bodzechów, Kunów, Łagów, Raków, Waśniów. W nowo utworzonym województwie tarnobrzeskim znalazły się: Baćkowice, Ćmielów, Iwaniska, Opatów, Ożarów, Sadowie i Wojciechowice.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-06-11] .
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. GUS, 2011-08-10, s. 144. ISSN 1505-5507.
↑ Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r.. GUS, 2011-06-10, s. 44. ISSN 1734-6118.
↑ Powiat opatowski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880, Tom VII, 548-549
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Antoni Sułowski U podnóża Gór Świętokrzyskich, Warszawa 1987, ISBN 83-211-0865-2, 11-14
↑ Ostrowiec Świętokrzyski. Monografia historyczna miasta, Ostrowiec Świętokrzyski 1997

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880
AntoniA. Sułowski AntoniA., U podnóża Gór Świętokrzyskich, Warszawa: „Pax”, 1987, ISBN 83-211-0865-2, OCLC 830083653 .

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-06-11] .

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[3] GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[4] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. GUS, 2011-08-10, s. 144. ISSN 1505-5507.

[5] Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r.. GUS, 2011-06-10, s. 44. ISSN 1734-6118.

[populacja2016-6] Powiat opatowski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[slownik-7] Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880, Tom VII, 548-549

[podnoza-8] Antoni Sułowski U podnóża Gór Świętokrzyskich, Warszawa 1987, ISBN 83-211-0865-2, 11-14

[mono-9] Ostrowiec Świętokrzyski. Monografia historyczna miasta, Ostrowiec Świętokrzyski 1997

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Miasto na prawach powiatu	Kielce (siedziba)
Powiaty	buski jędrzejowski kazimierski kielecki konecki opatowski ostrowiecki pińczowski sandomierski skarżyski starachowicki staszowski włoszczowski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Iwaniska Opatów Ożarów
Gminy miejsko-wiejskie	Iwaniska Opatów Ożarów
Gminy wiejskie	Baćkowice Lipnik Sadowie Tarłów Wojciechowice

Powiaty miejskie	Częstochowa (od 1928) Radom (od 1932) Sosnowiec (od 1928)
Powiaty ziemskie	będziński częstochowski iłżecki jędrzejowski kielecki konecki (do 1939) kozienicki miechowski olkuski opatowski opoczyński (do 1939) pińczowski radomski sandomierski stopnicki włoszczowski zawierciański (od 1927)

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Ćmielów (do 1870 i od 1962) Denków (do 1870) Gliniany (do 1870) Iwaniska (do 1870) Kunów (do 1870) Lasocin (do 1870) Łagów (do 1870) Opatów Ostrowiec (Świętokrzyski) (do 1951 →) Ożarów (do 1870) Raków (do 1870) Słupia Nowa (do 1870) Waśniów (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Ćmielów (do 1962)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Baćkowice Baszowice (do 1870) Bodzechów Boksyce (do 1954) Częstocice (do 1954) Czyżów (Szlachecki) (do 1954) Ćmielów (od 1870) Dębno (do 1870) Gęsice (do 1954) Grzegorzowice (do 1954) Iwaniska Jakubowice (do 1870) Julianów (do 1954) Krzczonowice (do 1870) Kunów (od 1870) Lasocin (1870–1954) Łagów Malkowice (do 1954) Modliborzyce (do 1954) Nietulisko (do 1870) Nos(k)ów (do 1870) Opatów Ożarów (od 1870) Piórków (do 1954) Rembów (do 1954) Ruda Kościelna (do 1954) Sadowie Słupia Nowa (1870–87 →) Szewna (od 1973) Waśniów (od 1870) Wojciechowice
Gromady (1954–72)	Baćkowice (1954–72) Bardo (1954–68) Bidziny (1954–72) Biskupice (1954–72) Bodzechów (1954–72) Bogusławice (1961–72) Boleszyn (1954–61) Boria (1954–72) Brzezie (1954–58) Brzozowa (1954–59) Brzóstowa (1954–61) Bukowie (1954–61) Chmielów (1954–72) Chocimów (1961–68) Cząstków (1954–61 (→)) Czyżów Szlachecki (1954–61 →) Ćmielów (1954) Ćmielów (1961–72) Dębno (1954–59) Dębowa Wola (1961–72) Garbowiec (1954–61) Gęsice (1954–59) Gierczyce (1954–72) Gliniany (1954–61) Grocholice (1954–61) Iwaniska (1954–72) Jakubowice (1954–61 →) Janik (1954–58) Janików (1954–72) Janowice (1954–61) Jędrzejowice (1954–72) Julianów (1954–59) Jurkowice (1954–68) Karwów (1954–56) Kobylany (1954–72) Kornacice (1954–61) Kunów (1954–72) Lasocin (1954–72) Linów (1954–61 →) Łagów (1954–72) Marianów (1954–68) Miłkowska Karczma (1954–61) Miłków (1954–59) Miłoszowice (1954 →) Modliborzyce (1954–72) Momina (1954–72) Niedźwiedź (1954–55 →) Nieskurzów (1954–58) Nietulisko (1954–68) Oficjałów (1956–61) Opatów (1961–72) Ożarów (1954–72) Piórków (1954–72) Płucki (1954–58) Podszkodzie (1954–59) Przepaść (1954–59) Przepiórów (1961–72) Przeuszyn (1954–72) Raków (1954–72 (→)) Rembów (1954–59) Ruda Kościelna (1954–61) Sadowie (1954–72) Sarnia Zwola (1954–72) Sarnówek (1954–61) Słupia Nadbrzeżna (1954–72) Słupia Stara (1954–68) Sobótka (1954–61 (→)) Staw Kunowski (1954–59 (→)) Stobiec (1954–59) Stodoły (1954–59) Sudół (1954–59) Szewna (1954–72) Szumsko (1954–72) Ujazd (1954–59) Waśniów (1954–72) Wojciechowice (1954–72) Wola Malkowska (1954 →) Wólka Lipowa (1954–72) Wszachów (1954–58) Zbelutka / Nowa Zbelutka (1954–72) Złota Woda (1954–59) Zwola (1954–58)