Sauna
Sauna je mala prostorija ili kuća dizajnirana kao mjesto za suho ili vlažno zagrijavanje tijela. Moderna sauna vodi porijeklo od finske saune.
Na sjeveru Evrope, u Švedskoj, Finskoj, Norveškoj, Rusiji (sjeverni dio), sauna se koristila stotinama ako ne i hiljadama godina, a poslije Drugog svjetskog rata, sve više se koristi i u ostalim zemljama Evrope, pa i kod nas. Sve veći broj medicinskih, sportskih i ugostiteljskih ustanova pravi saune.
Sauna je prostorija od drveta, ili obložena drvetom, jer u unutrašnjosti ne smije postojati ni jedan dio ili predmet od nekog drugog materijala, a pogotovo od metala. Toplotni kapacitet i provodljivost toplote različiti su kod metala i drveta, pa na visokoj temperaturi koja je u sauni metalni dijelovi mogu izazvati opekotine većih razmjera.
Kapacitet saune zavisi od njene veličine. Mala, porodična sauna je za četiri do pet osoba, dok veća u zdravstvenim ili hotelskim uslovima može da primi desetak i više ljudi.
Pored zidova saune ugrađene su drvene klupe koje mogu biti u jednom ili više nivoa, a služe za sjedenje i ležanje. Kada ima više nivoa, boravak na različitoj visini omogučava pacijentu korištenje vazduha različitog stepena zagrijanosti. Topliji vazduh, što je poznato iz fizike, kao lakši penje se, pa je i temperatura u sauni na gornjim ležajevima nekoliko stepeni veća nego dole, pri dnu. Obično se prvo sjedne ili legne na najniži nivo i kako se organizam navikava na temperaturu, a u zavisnosti od individualne izdržljivosti, penje se na gornje klupe. Sauna se moze zagrijavati pomoću nafte, uglja, drveta, a najčešće se koriste grijači na električnu energiju. Ovi grijači vrlo brzo dovode temperaturu vazduha na željeni nivo. Na grijačima, koji su dobro izolovani, nalazi se kamenje koje može podnijeti temperaturu i višu od stotinu stepeni Celzijusove skale. Kamenje služi da bi se prelilo vodom ukoliko se želi i para u sauni. Grijači se uključuju spolja.
|
Kultura saune u Finskoj | |
|---|---|
 Nematerijalna svjetska baština
| |
| |
 Finska
| |
| Regija: | Evropa |
| Godina upisa: | 2020. |
| ID: | 01596 |
| Ugroženost: | |
| Poveznica: | UNESCO |
Sauna je bez prozora, ali na vratima postoji otvor koji je zastakljen termostabilnim staklom da bi se moglo gledati i kontrolisati sta se dešava u unutrašnjosti saune, kakvo je zdravstveno stanje ljudi koji su unutra. U modernim saunama postoji televizijska kamera, tako da terapeut u svojoj sobi prati šta se zbiva u unutrašnjosti saune. Tako se sa jednog mjesta može kontrolisati više sauna istovremeno.
Termometar je ugrađen u unutrašnjosti saune, ali i u vidnom polju ljudi koji se nalaze van saune, da bi mogli uvijek imati uvid u temperaturu u samoj sauni. Pored saune treba da se nalazi manji bazen ili tuševi sa hladnom vodom. Mora postojati i prostorija sa hladnim napicima, za odmor i osvježenje. Moderni tipovi sauna imaju i otvor za ubacivanje i obnavljanje vazduha u sauni, ali taj vazduh koji se ubacuje mora prethodno da bude zagrijan do temperature vazduha u sauni.
Temperatura u sauni kreće se oko 100 °C za suhi vazduh, a od 65 do 80 °C za vlažan vazduh, a u zavisnosti od stepena vlažnosti. Što je vazduh vlažniji, to je i temperatura u sauni niža, jer se vlažan vazduh teže podnosi od suhog.
Nematerijalna kulturna baština[uredi | uredi kod]
Kultura saune je na UNESCO-voj Reprezentativnoj listi nematerijalnog svjetskog naslijeđa čovječanstva kao element nematerijalnog kulturnog naslijeđa u Finskoj. Odluku o upisu donio je Međuvladin komitet za očuvanje nematerijalnog kulturnog naslijeđa na zasjedanju koje je održano od 14. do 20. decembra 2020. u Parizu. [1]
