Afrikaneg

Eus Wikipedia
Afrikaneg
(Afrikaans)
Perzhioù
Komzet e : Suafrika, Namibia, Botswana
Rannved : Afrika
Komzet gant : 6 000 000
Renkadur : goude 100
Familh-yezh : Yezhoù indezeuropek
Statud ofisiel
Yezh ofisiel e : Suafrika
Akademiezh : Die Taalkommissie[1]
Kodoù ar yezh
ISO 639-1 af
ISO 639-2 afr
ISO 639-3
Kod SIL afr
Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.

An afrikaneg (anv genidik : Afrikaans) zo ur yezh deveret eus an nederlandeg a gomzer e penn suañ Afrika, dreist-holl e Suafrika hag e Namibia. Degaset e voe di er XVIIvet kantved gant trevadennerien eus an Izelvroioù.

Talvezout a ra an anv afrikaans, e nederlandeg, kement hag afrikaneg.

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur yezh indezeuropek eus skourr yezhoù germanek ar c'hornôg eo an afrikaneg. Deveret eo eus ar rannyezhoù nederlandek a veze komzet e Holland en XVIIIvet kantved. Abaoe ar mare-se eo emdroet ar yezh komzet e Suafrika en he fart hec’h-unan, en un doare disheñvel diouzh nederlandeg an Izelvroioù. Aet eo war eeunaat e meur a geñver.

Betek kreiz an XIXvet kantved e oa ur yezh komzet hepken, rak e nederlandeg eo e skrive he c’homzerien. Nederlandeg ar C'hab a veze graet eus ar yezh komzet. Levezonet eo bet geriaoueg an afrikaneg gant meur a yezh all : saozneg, yezhoù bantouek, yezhoù koiek-sanek, ha yezhoù all c’hoazh eus India, Malezia, Madagaskar. E dibenn an XIXvet kantved hepken e voe kroget da sellout ouzh an afrikaneg evel ur yezh distag diouzh an nederlandeg hag e 1925 e voe lakaet da yezh ofisiel e Suafrika, e-kichen an nederlandeg hag ar saozneg. Hervez bonreizh 1996 ez eo an afrikaneg unan eus yezhoù ofisiel Suafrika, e-kichen ar saozneg ha nav yezh all (ndebeleg, xhosaeg, zouloueg, sothoeg an norzh, sothoeg ar su, tswaneg, swatieg, vendeg, tsongeg).

Stad ar yezh[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

An trede yezh muiañ komzet e Suafrika eo an afrikaneg, goude ar zouloueg hag ar xhosaeg. Hervez niveradeg 2001 e vefe komzet, evel yezh kentañ, gant 6 milion a dud e Suafrika (13% eus poblañs ar vro). Ar yezh muiañ komzet eo e proviñsoù ar c’hornôg (69,3 %, en Northern Cape ha 59,2 % er Western Cape), an eil vuiañ e-kreiz ar vro (16,7 % e Gauteng, 14,5 % e Free State, 9,6 % en Eastern Cape, ha 7,5 % e proviñs an North West) ; kalz nebeutoc’h e vez komzet e proviñsoù ar reter (8,3 % e Mpumalanga, 2,2 % e Limpopo ha 1,6 % e KwaZulu-Natal).

Peogwir e oa an afrikaneg yezh saverien an apartheid, e soñjer alies ez eo ur yezh kaozeet gant tud wenn hepken. Ha koulskoude e weler, en niveradegoù hag en enklaskoù graet diwar-benn ar yezhoù, e vez komzet gant tud all ivez : diwar an 5.983.423 a dud eus Suafrika a ra gantañ er gêr, n’eus "nemet" 2.536.907 (pe 42,4%) zo gwenn. An darn vrasañ eus an afrikanegerien zo hironed : 3.173.970 (pe 53,0%). Ouzhpenn se e vez komzet afrikaneg er gêr ivez gant 253.279 a dud du (4,2%) ha gant 19.267 a dud eus Azia (0,3%). E-touez ar re wenn, ez eus 59% a gomz afrikaneg ha 39% a ra gant ar saozneg ; e-touez an hironed ez eus 79% a gomz afrikaneg ha 19% a ra gant ar saozneg.

Hervez ar vonreizh savet e 1994, ez eo an afrikaneg unan eus yezhoù ofisiel Suafrika, e-kichen ar saozneg ha nav yezh all. Kement-se a dalvez en deus kollet un tamm pouez er vro, diwar-goust ar saozneg alies, pa vez kaozeet ar yezh-se da eil yezh gant kalzig a dud.

Dregantaad an afrikanegerien e proviñsoù Suafrika.
* Glas-teñval : ouzhpenn 50%.
* Glas-sklaer : etre 10 ha 50%.
* Melen : dindan 10%.

Bev-mat eo an afrikaneg koulskoude, gant kalz kazetennoù, kelaouennoù hag abadennoù er skingomz hag er skinwel.

Daoust m’eo pellaet an afrikaneg diouzh an nederlandeg e-pad an tri c’hantved tremenet, ez eus c’hoazh kalz traoù boutin etre an div yezh : 85% eus geriaoueg an afrikaneg a c’hell bezañ komprenet gant tud an Izelvroioù hag aes e vez d’an afrikanegerien deskiñ nederlandeg.

Keñveriañ an afrikaneg gant yezhoù all[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Afrikaneg Nederlandeg Alamaneg Saozneg Brezhoneg
aksie actie Aktion action ober
baba baby Baby baby babig
bed bed Bett bed gwele
boek boek Buch book levr
broer broer Bruder brother breur
dogter dochter Tochter daughter merc'h
eet eten essen eat debriñ
en en und and ha
kat kat Katze cat kazh
lughawe luchthaven Flughafen airport aerborzh
maak maken machen make ober
my mijn mein my ma
oop open offen open digeriñ
skool school Schule school skol
vyf vijf fünf five pemp
vir voor für for evit
wat wat was what petra

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]