Męczeństwo czterech świętych

Męczeństwo czterech świętych

Autor	Antonio Allegri da Correggio
Data powstania	ok. 1524
Medium	płótno
Wymiary	160 × 185 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Galleria Nazionale di Parma

Męczeństwo czterech świętych – obraz autorstwa Correggia.

Dzieło wraz z obrazem Opłakiwanie Chrystusa dekorował Cappella del Bono w kościele San Giovanni Evangelista w Parmie; obrazy zdobiły ściany boczne kaplicy - Opłakiwanie Chrystusa znajdowało się na prawej ścianie, zaś Męczeństwo czterech świętych na lewej.

Historia

Oba płótna z Cappella del Bono zostały wymienione w pierwszym wydaniu Żywotów Vasariego z 1550 r., chociaż autor błędnie umieścił je w Duomo w Padwie. Zamówienie miało duże znaczenie i malarz zawdzięcza je prawdopodobnie sukcesowi odniesionemu przez ogromny fresk na wewnętrznej stronie czaszy kopuły kościoła San Giovanni, którą Correggio właśnie wówczas ukończył.

Zleceniodawcą dzieł był parmeński szlachcic Placido Del Bono.

Opis i styl

Tematem dzieła, zresztą bardzo rzadko spotykanym, jest męczeństwo czterech świętych: rodzeństwa Placida i Flavii żyjących w III-IV w., oraz Eutichia i Wiktoryna z I w., na obrazie już ściętych. Wybór tematu został podyktowany chęcią nawiązania do osoby Placido, patrona zamawiającego. Anioł przelatujący nad rodzeństwem trzyma w ręku palmę - znak męczeństwa.

Zważywszy na bardzo rzadko podejmowany temat Correggio nie mógł oprzeć się na utrwalonej tradycji ikonograficznej przedstawienia, co umożliwiło, jak ma to często miejsce w przypadku wielkich artystów nowatorskie i kreatywne podjęcie tematu.

Z rysunku przygotowawczego znajdującego się obecnie w zbiorach Luwru wynika, że malarz planował początkowo bardziej banalne rozwiązanie polegające na rygorystycznie potraktowanym symetrycznym układzie postaci czterech męczenników, podczas gdy w środku Correggio przewidział umieszczenie małego putta na chmurce dzierżącego w dłoni koronę męczeństwa. W drugim projekcie artysta zwrócił uwagę na specyficzny punkt widzenia sceny po skosie, taki jaki ma oglądający stojący przed kaplicą. Takie spostrzeżenie pchnęło go do oparcia kompozycji o przekątną i umieszczenia jednego z katów plecami do widza; postać ta otwiera przestrzeń przedstawienia od lewej strony.

Właśnie ta postać ujęta w wirtuozowskim kontrapoście spotkała się z pozytywnym przyjęciem Niccolò dell'Abbate, jednego z najbardziej popularnych malarzy z kręgu Maniera emiliana. Zapożyczenie dokonane przez dell'Abate na obecnie uznawanym za zniszczony obrazie ołtarzowym zostało odnotowane przez Vasariego.

Także gestykulacja postaci męczenników uległa znaczącej modyfikacji porównując pierwszy szkic do obrazu z ostateczną wersją płótna. Szczególnie św. Flavia, która przedtem została przedstawiona z prawym ramieniem ułożonym na piersi i z twarzą widzianą z profilu została na obrazie ujęta w pozycji bardziej frontalnej, z rozpostartymi ramionami i wzrokiem skierowanym na niebo mającym oznaczać akceptację i pogodzenie się z własnym męczeństwem. Jest to gest, który Correggio powtórzył w następnych latach w postaci Chrystusa na obrazie Modlitwa w Ogrójcu i który zafascynował niemal sto lat później Federica Barocci.

Bibliografia

• Giuseppe Adani, Correggio pittore universale, Silvana Editoriale, Correggio 2007. ISBN 978-88-366-0977-2