Aberdeen

Aberdeen
	; Od góry po lewej, zgodnie z ruchem wskazówek zegara: Marischal College, zachodnia wieża ratusza, panorama miasta, plaża w Aberdeen, stare miasto
Herb	Flaga
Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Szkocja
Council area	Aberdeen City
Burmistrz	Barney Crockett
Populacja (2020); • liczba ludności	; 198 590
Nr kierunkowy	(+44) 01224
Kod pocztowy	AB10-AB13 (część), AB15, AB16, AB22-AB25
	Położenie na mapie Szkocji Aberdeen
	Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Aberdeen
	57°08′50″N 2°05′43″W/57,147222 -2,095278
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Aberdeen (wym. ^ⓘ[æbərˈdiːn]; scots Aiberdeen; gael. Obar Dheathain, wym. [ˈ o p ə r ˈ ʝ ɛ h ɪ n ]) – miasto w północno-wschodniej Szkocji (Wielka Brytania), w jednostce administracyjnej (council area) Aberdeen City. W 2020 roku zamieszkane przez 198 590 osób^[1].

Położone jest nad ujściem rzek Don i Dee do Morza Północnego. W przeszłości było ośrodkiem administracyjnym hrabstwa Aberdeenshire, następnie regionu administracyjnego Grampian. Duży port rybacki (śledzie, łososie), ośrodek usługowy dla platform wiertniczych i gazociągów na Morzu Północnym; przemysł stoczniowy, maszynowy, chemiczny; kamieniołomy granitu. Rozwój miasta związany jest z eksploatacją ropy naftowej spod dna Morza Północnego. Aberdeen jest wśród 10 najlepszych miast do życia w Wielkiej Brytanii według The Good Growth for Cities Index sporządzonego przez PwC w 2018 roku^[2]^[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W średniowieczu siedziba biskupstwa (vide: diecezja Aberdeen) założonego w 1125 jako zależne bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej; sprotestantyzowanego w 1577 (erygowane ponownie w 1878).

W XIX wieku nastąpił rozwój miasta jako ośrodka handlu zarówno wyrobami przemysłu, jak też produktami hodowli (bydło) i rybołówstwa (śledzie i łososie). W 1881 miasto liczyło 105,2 tys. mieszkańców. Od końca XIX w. rozwijał się przemysł, początkowo przede wszystkim tkacki (wyroby lniane, sukienne i bawełniane), później także stoczniowy, maszynowy i chemiczny (wyroby gumowe). Wyroby tych gałęzi przemysłu stanowiły w okresie międzywojennym przedmiot eksportu do wielu krajów.

W I połowie XX wieku rozwijał się przemysł metalowy i stoczniowy, istniał także nadal przemysł lekki, produkujący wyroby wełniane i lniane, a także galanterię. W 1925 miasto liczyło 159,1 tys. mieszkańców, a uniwersytet (zał. 1494) 1420 studentów.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Większa część starszych budynków zbudowana jest z granitu, dlatego Aberdeen jest nazywane Granitowym Miastem. Do najważniejszych zabytków należą stare budynki uniwersytetu (zał. 1494), granitowa wczesnogotycka katedra St. Machar (XIV w., początek budowy 1366). Z XVI w. pochodzą zabytkowa kaplica oraz budynki King’s College i Marishall College.

Transport[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajduje się stacja kolejowa Aberdeen, sieć autobusów FirstGroup oraz międzynarodowy port lotniczy Aberdeen.

Polonia[edytuj | edytuj kod]

Ice Candy School - polska szkoła o profilu artystyczno-sportowym
Polish Association Aberdeen
Polish Catholic Community
Polska Szkoła im. św. Stanisława Kostki
Polska Szkoła Słoneczna
Związek Harcerstwa Polskiego poza Granicami Kraju – Drużyna Harcerek i Harcerzy "Zawiszacy" (Polish Scouting Limited)^[4]

W kulturze[edytuj | edytuj kod]

Aberdeen jest głównym miejscem akcji serii książek z Loganem McRae autorstwa Stuarta MacBride’a.
Norweski reżyser Hans Petter Moland nakręcił film pod tytułem Aberdeen (2000).

Urodzeni[edytuj | edytuj kod]

Annie Lennox (ur. 25 grudnia 1954 w Aberdeen) - szkocka piosenkarka, działaczka polityczna i filantropka.
John M. Kosterlitz (ur. 22 czerwca 1943 w Aberdeen) – brytyjski fizyk związany z Brown University, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 2016 roku.
Leslie Benzies (ur. 17 stycznia 1971 w Aberdeen) – brytyjski producent gier komputerowych