Nathaniel Palmer
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
kapitan żeglugi, badacz polarny |
| Narodowość | |
Nathaniel Brown Palmer (ur. 8 sierpnia 1799 w Stonington w Connecticut, zm. 21 czerwca 1877 w San Francisco) – amerykański kapitan, odkrywca i badacz Antarktydy.
16 listopada 1820 roku dostrzegł wybrzeże Półwyspu Antarktycznego i przez wiele lat był uznawany za odkrywcę Antarktydy. Razem z George’em Powellem (1794–1824) odkrył Orkady Południowe.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Nathaniel Brown Palmer urodził się 8 sierpnia 1799 roku w Stonington w stanie Connecticut[1]. Był synem właściciela lokalnej stoczni[2].
W wieku lat 12 wstąpił do służby w marynarce, biorąc udział w wojnie brytyjsko-amerykańskiej w 1812 roku[a][3].
Później zajął się połowem fok[1]. W 1818 roku został kapitanem szkunera „Galina”[1]. W 1819 roku James P. Sheffield mianował go drugim oficerem na statku „Hersilia” podczas wyprawy na wody południowe w poszukiwaniu miejsc do polowań na foki[3]. W trakcie pobytu na Falklandach usłyszał o odkryciu Szetlandów Południowych przez Williama Smitha (ok. 1775–1847) i razem z Sheffieldem dotarli na Szetlandy Południowe w styczniu 1820 roku[3]. Powrócili do domu z prawie 9 tys. foczych skór, sprzedając je za ponad 22 tys. USD[3].
Palmer zakupił udziały w dwóch statkach „Express” i „Hero”, obejmując dowództwo drugiej jednostki[3]. Obydwa statki weszły w skład niewielkiej floty dowodzonej przez Benjamina Pendletona[3]. Flota cumowała w New Plymouth na Wyspie Livingstona w Szetlandach Południowych[4]. Stąd też Palmer wypłynął 15 listopada 1820 roku w poszukiwaniu lepszego portu i nowych miejsc do polowań na foki[5].
Jako pierwszy dotarł do Deception Island, gdzie odkrył dogodny port naturalny[5]. 16 listopada 1820 roku przeprawił się przez Cieśninę Bransfielda. W tym samym dniu dostrzegł wybrzeże Półwyspu Antarktycznego, które nazwano Ziemią Palmera[1] i odkrył wypełnioną lodem Orléans Strait[5]. Przez wiele lat uznawano Palmera jako pierwszego, który ujrzał brzegi Antarktydy[3]. Nie jest jednak jednoznacznie ustalone, kto po raz pierwszy ujrzał Antarktydę – oprócz Palmera, pierwszymi, którzy zobaczyli nowy kontynent mogli być[6]:
- Fabian Bellingshausen (1778–1852) – Niemiec bałtycki w służbie carskiej marynarki kierujący rosyjską ekspedycją za południowe koło podbiegunowe, który ujrzał lądolód 27 stycznia 1820 roku;
- Edward Bransfield (1785–1852) – oficer Royal Navy kierujący brytyjską wyprawą do Antarktyki, który 30 stycznia 1820 roku ujrzał ląd uznany później za Półwysep Antarktyczny.
Odkrycie Antarktydy przypisuje się jednocześnie tym trzem podróżnikom[7].
W dniach 17–18 listopada Palmer badał McFarlane Strait pomiędzy Wyspą Livingstona i Greenwich Island, odkrywając dwa dogodne porty na Half Moon Island w zatoce Yankee Harbour[5]. Pendleton przeniósł wkrótce swoją flotę do Yankee Harbour[5].
W styczniu 1821 roku Palmer wyruszył na kolejną wyprawę badawczą[5]. Podczas tej podróży nie prowadzono jednak szczegółowych raportów – dopiero później Palmer twierdził, że dotarł wówczas do 68°S[5]. Nie zostało to nigdy potwierdzone[5]. Francuski polarnik Jean-Baptiste Charcot (1867–1936), który dotarł do Zatoki Małgorzaty, przypisywał jej odkrycie amerykańskim łowcom fok[5].
W sezonie 1821–1822 Palmer dowodził statkiem „James Monroe” i wyruszył na kolejną wyprawę w poszukiwaniu fok[5]. Popłynął najprawdopodobniej wzdłuż Półwyspu Antarktycznego, docierając do Elephant Island i Clarence Island na Szetlandach Południowych[5]. Przy Elephant Island spotkał angielskiego kapitana George’a Powella (1794–1824), z którym razem popłynęli na wschód, odkrywając 6 stycznia 1822 roku Orkady Południowe[5]. Z uwagi na brak fok, Palmer nie zszedł na ląd nowoodkrytej wyspy w archipelagu – Powell zajął wyspę dla Wielkiej Brytanii, nazywając ją Coronation Island[8].
W latach 1822–1826 prowadził handel z regionem Ameryki Łacińskiej, transportując zaopatrzenie i wojska dla Simóna Bolívara (1783–1830) podczas wojny kolonii hiszpańskich o niepodległość (1810–1826)[1].
W latach 1829–1831 odbył jeszcze jedną podróż na Szetlandy Południowe, dowodząc statkiem „Annawan”[8]. Była to pierwsza wyprawa pod auspicjami rządu amerykańskiego, a wśród jej członków był pierwszy amerykański naukowiec badający Antarktydę – James Eights (1798–1882), który jako pierwszy odkrył skamniałości na terenie Antarktyki[8].
Po powrocie do Stanów Zjednoczonych Palmer z sukcesem prowadził własne przedsiębiorstwo, projektował i budował statki, które wykorzystywane były na trasach handlowych z Chinami[8]. Zmarł 21 czerwca 1877 roku w San Francisco[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na cześć Palmera nazwano następujące obiekty geograficzne w Antarktyce:
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Encyklopedia Britannica podaje, że Palmer wstąpił do marynarki w wieku lat 14, zob. Encyclopædia Britannica ↓.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Encyclopædia Britannica ↓.
- ↑ Riffenburgh 2007 ↓, s. 113.
- ↑ a b c d e f g Mills 2003 ↓, s. 499.
- ↑ Mills 2003 ↓, s. 499–500.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Mills 2003 ↓, s. 500.
- ↑ Encyclopædia Britannica – Antarctica ↓.
- ↑ Długosz 2002 ↓, s. 255.
- ↑ a b c d Riffenburgh 2007 ↓, s. 114.
- ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and Gazetteer of the British Antarctic Territory – Palmer Land ↓.
- ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and Gazetteer of the British Antarctic Territory – Palmer Archipelago ↓.
- ↑ SCAR Composite Gazetteer of Antarctica and Gazetteer of the British Antarctic Territory – Palmer Bay ↓.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antarctica, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- Długosz, Zbigniew: Historia odkryć geograficznych i poznania Ziemi. Warszawa: PWN, 2002.
- Mills, William James: Exploring Polar Frontiers. ABC-CLIO, 2003. ISBN 978-1-57607-422-0. [dostęp 2023-04-16]. (ang.).
- Nathaniel Palmer, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-04-16] (ang.).
- Palmer Archipelago (Gazetteer of the British Antarctic Territory). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
- Palmer Bay (Gazetteer of the British Antarctic Territory). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
- Palmer Land (Gazetteer of the British Antarctic Territory). W: Scientific Committee on Antarctic Research (SCAR): SCAR Composite Gazetteer of Antarctica. (ang.).
- Riffenburgh, Beau: Encyclopedia of the Antarctic. Taylor & Francis Group, 2007. ISBN 0-415-97024-5. [dostęp 2023-04-16]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Spears, John Randolph: Captain Nathaniel Brown Palmer, an old-time sailor of the sea. New York: The Macmillan company, 1922. [dostęp 2023-04-16]. (ang.).