Salada
Salada (fr. salade, wł. celata i barbuta) – szersze określenie kilku zróżnicowanych konstrukcyjnie średniowiecznych hełmów, wywodzących się od łebki. Popularne w XV wiecznej Europie zachodniej[a], lecz używane również w Polsce. Zasadniczo wyróżnia się 2 typy tego hełmu: włoski i niemiecki, ale regionalne odmiany powstawały również we Francji i Anglii[1][2][3][4].
Salada w typie włoskim[edytuj | edytuj kod]
Salady w typie włoskim cechowały się otwartą konstrukcją, zapewniającą dobrą widoczność jednak kosztem ochrony twarzy. Rozróżnia się ich 2 wersje: celatę z całkowicie odsłoniętą twarzą, oraz barbutę nawiązującą do hełmów stosowanych w starożytnej Grecji, z szerokim wycięciem w okolicach twarzy w kształcie litery "T" lub "Y"[4].
Salada w typie niemieckim[edytuj | edytuj kod]
Wywodzi się od salady w typie włoskim, która u schyłku XV w. na terenach Niemiec uległa przekształceniu w hełm półotwarty lub zamknięty[4]. Charakteryzowała się wydatnym przedłużonym nakarczkiem (niekiedy folgowanym) oraz długą, wąską, poziomą szparą wzrokową wyciętą w dzwonie hełmu, bądź uzyskiwaną poprzez zastosowanie opuszczanej zasłony. Wespół z saladą często stosowano również obojczyk z wydatnym podbródkiem, chroniący dodatkowo dolną część twarzy i szyję. Salady niemieckie były często stosowane jako harmonijna część pełnej zbroi płytowej.
-
Salada o konstrukcji monolitycznej -
Salada z podnoszoną zasłoną -
Salada z podnoszoną zasłoną i obojczykiem
Salada w typie angielskim i francuskim[edytuj | edytuj kod]
Typy salad określane również jako anglo-burgundzkie i franko-burgundzkie. Obie odmiany były do siebie konstrukcyjnie zbliżone stanowiąc formę pośrednią pomiędzy typem włoskim i niemieckim. Ich nakarczki były wyraźnie krótsze niż w typie niemieckim, lecz dłuższe niż we włoskiej celacie. Wyróżniały się natomiast bardziej spiczastym dzwonem (niekiedy przypominającym basinet)[5][6].
-
Salada w typie angielskim -
Salada w typie francuskim
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zwłaszcza na terenach Włoch i Niemiec
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michał Gradowski, Zdzisław Żygulski: Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa: PWN, 2010, s. 133. ISBN 978-83-01-16260-3.
- ↑ Zdzisław Żygulski: Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu. Warszawa: PWN, 1982, s. 102-103. ISBN 83-01-02515-8.
- ↑ Andrzej Nowakowski (red.): Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej 1450-1500. Toruń: UMK, 1998, s. 75-78. ISBN 83-231-0264-3.
- ↑ a b c Włodzimierz Kwaśniewicz, Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego, Warszawa: Bellona, 2005, s. 103, ISBN 83-11-10063-2.
- ↑ Ewart Oakeshott: European Weapons and Armour: From the Renaissance to the Industrial Revolution. Lutterworth Press, 1980, s. 111.
- ↑ Stephen Grancsay. A Late Medieval Helmet (Sallet). „The Journal of the Walters Art Gallery”. 49, s. 13-14. Walters Art Museum Stable.