User:Konradek/Chełchowski

Stanisław Chełchowski was born February 26, 1866 in Chojnów (pow. przasnyski). He was thr son of Teodor (Theodor) Chełchowski, eminent farmer, and Julia née Obrębska. He studied in Mława and afterwards in Warsaw. He belonged to secret educational organisations. He also administered a students library.

He met Filip Sulimierski, one of the publisher (editor?) of "Słownik geograficzny" (Geographical Glossary), at this time. He appreciated the great abilities of the boy and encouraged him to write. Thanks to that Stanisław Chełchowski published in "Słownik" description of domestic Chojnow and Czernice at the age of 14.

He continued his eduaction in the Department of Physics and Nature of the University of Warsaw. He graduated in 1887 gaining a gold medal for thesis in domain of mycology ("O grzybach podstawkowo-zarodnikowych okolic Warszawy", About podstawka-spores fungi from Warsaw district/surroundings). He described there 556 species of fungi, where of two new.

After the death of his father in 1881, the necessity of him taking up the family estate forced him to disrupt his systematical study of mycologic flora, but he was getting back to it in every free moment however. The same year he took the estate he married Jadwiga Jaworska from Uników.

Jednocześnie kontynuował w miarę możności badania przyrodnicze, w większym już stopniu związane z rolnictwem i publikował ich wyniki w "Pracach Sekcji Rolnej", "Ogrodniku", a przede wszystkim we "Wszechświecie", którego stał się jednym z głównych współpracowników ("Choroby żyta" 1895, Monilia fructigena" 1897, "Róża pęcherzykowata sosny amerykańskiej" 1898, "Głownia zbożowa" 1898, "Hydnum septentrionale" 1899, "Rosa mączna agrestu" 1905, "Trufle warszawskie" 1905).

Działalność publicystyczna i zdobycie wielkiego uznania wśród rolników spowodowało, że w 1899 r. zaproponowano mu objęcie katedry rolnictwa na Studium Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Propozycji tej jednak nie przyjął, ponieważ w tym samym czasie powstały warunki do pracy na rzecz rozwoju rolnictwa w Królestwie Polskim.

Gdy w 1899 r. rząd rosyjski zezwolił na tworzenie towarzystw rolniczych, Chełchowski aktywnie włączył się w prace Sekcji Rolnej zorganizowanej w ramach Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu. W 1900 r. został jej prezesem. Za czasów jego prezesury Sekcja Rolna stała się inicjatorką wszelkich poczynań w kraju w szeroko pojętych sprawach rolniczych.

W 1893 r. z jego inicjatywy utworzono w ramach Sekcji Rolnej Delegacyję Ochrony Roślin i Zwierząt Gospodarskich, której zadaniem była pomoc rolnikom w identyfikowaniu chorób, ich zwalczaniu oraz zapobieganiu im. Wśród rolników rozesłano, opracowane przez Chełchowskiego, kwestionariusze dotyczące występowania chorób, a w 1906 r. ogłoszono wykaz schorzeń zanotowanych w 1895 r.

Prowadzono statystykę chorób roślin oraz utworzono kolekcję fitopatologiczną przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Chełchowski starał się popularyzować wiedzę na temat tych chorób przez liczne publikacje ("Choroby pasożytnicze buraków cukrowych", "Czerń koniczynowa"). Z jego inspiracji Sekcja Rolna wydała podręcznik "Ochrona roślin" w sposób popularny informujący o chorobach roślin.

Jednocześnie w dalszym ciągu publikował artykuły z dziedziny mykologii ("Przyczynek do znajomości krajowych grzybów gnojowych", "Grzyby podstawkowo-zarodnikowe Królestwa Polskiego. Część I: Podstawczaki", "Spostrzeżenia grzyboznawcze"). Na wystawie przyrodniczo-lekarskiej zorganizowanej w 1900 r. w Krakowie otrzymał główną nagrodę za "Tablice kolorowane grzybów trujących i jadalnych", "Projekt tablicy zestawiającej najpospolitsze grzyby jadalne i trujące" oraz za pracę "O grzybach podstawkowo-zarodnikowych".

Chełchowski interesował się też etnografią. Sporo czasu, szczególnie w pierwszych latach gospodarowania w Chojnowie, kiedy nie pochłaniała go jeszcze tak jak później praca społeczna, badał i opisywał zwyczaje, podania i wierzenia ludowe.

Wśród licznych publikacji Chełchowskiego znaczące miejsce zajmują monografie z dziedziny rolnictwa będące wynikiem własnych doświadczeń. Pierwszą z nich była rozprawa pt. "Owies, jego uprawa i stanowisko w naszych gospodarstwach". Po raz pierwszy uprawa owsa została tak szczegółowo opisana w literaturze krajowej, a zalecane praktyki uprawowe odniesione zostały do wyników badań przeprowadzonych na ziemiach polskich. Jego opracowanie na temat owsa znalazło się też w Encyklopedii Rolniczej przygotowywanej z inicjatywy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. Od 1898 r. był zresztą członkiem Komitetu Redakcyjnego tej encyklopedii. Również do Encyklopedii Rolniczej przygotował znaczną część obszernego działu pt. "Uprawa i skład roli". W encyklopedii tej znalazły się też jego artykuły dotyczące szkodników (myszy, nicieni, owadów).

Kolejnymi rozprawami autorstwa Chełchowskiego były "Praktyczne uwagi nad uprawą roślin motylkowych" oraz "Uprawa ziemniaków". Ostatnią większą pracą Chełchowskiego z dziedziny rolnictwa było "Rolnictwo w organizacji samorządu" (1905). Opisał w niej miejsce i role rolnictwa w organizacjach samorządowych. Porównując rozwiązania stosowane w innych krajach z istniejącymi na ziemiach polskich podał rozwiązania optymalne w odniesieniu do naszego kraju.

Wartość jego pracy pisarskiej zwiększa umiejętność jasnego i przystępnego przedstawiania tematu oraz wspieranie go własnymi obserwacjami i doświadczeniami. Opracował program szeroko zakrojonych badań gleboznawczych oraz metody ich koordynacji, które przedstawił na IX zjeździe lekarzy i przyrodników polskich.

Chełchowski, który kierował pracami Sekcji Rolnej od 1900 r. do jej rozwiązania w 1907 r., nadał jej działalności kierunek bardziej dydaktyczny i praktyczny, oparty na działaniu samopomocy zamiast uprzednio stosowanego oddziaływania na organa rządowe. Zmiana kierunku działania zaowocowała znacznie szybszym rozwojem Sekcji.

Umiał wciągnąć do współpracy ludzi wybitnych, stworzyć z nich zespół i spożytkować ich pracę dla dobra społeczeństwa.

Swoje talenty organizacyjne wykorzystywał nie tylko pracując w Sekcji Rolnej. Uczestniczył w działaniach i organizował prace Towarzystwa Rolniczego Gubernialnego Płockiego, Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń od Gradu "Ceres", Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia "Snop", Towarzystwa Mleczarskiego, Towarzystwa Melioracyjnego, Towarzystwa Kredytu Ziemskiego, Spółki Ziemian, spółki "Płocka Produkcja Nasion". Na potrzeby tej ostatniej oddał folwark Miłoszewiec, w którym założono jedną z pierwszych w kraju stacji doświadczalnych.

Zorganizował spółkę ziemian finansującą wydawanie "Gazety Rolniczej" jako niezależnego organu rolniczego. Wszystkie zyski osiągane z wydawnictwa przeznaczane były na podnoszenie jakości czasopisma. Brał zresztą aktywny udział w redagowaniu "Gazety".

Był jednym z ofiarodawców wspierających finansowo założenie pierwszego polskiego rolniczego czasopisma naukowego. Przewodniczył zebraniu przedstawicieli nauki i praktyki rolniczej, na którym uchwalono powstanie Towarzystwa dla Popierania Nauki Rolnictwa. Do końca życia był też w komitecie redakcyjnym Roczników Nauk Rolniczych.

W 1906 r. wybrano go na posła z ziemi płockiej do Dumy petersburskiej. Uznał jednak, że praca w kraju jest o wiele pożyteczniejsza niż jałowe rozprawy w Dumie i nie przyjął ponownego wyboru.

Marzeniem jego życia było stworzenie organizacji, opierającej się na pracy inteligencji z ludem, współdziałania zarówno wielkich właścicieli ziemskich, jak i drobnych rolników. Dlatego też należał do najbardziej czynnych organizatorów Centralnego Towarzystwa Rolniczego. W uznaniu jego zasług Rada Główna Towarzystwa jednogłośnie powołała go na prezesa stowarzyszenia. Zorganizowany przez niego wydział Kółek Rolniczych był integralna częścią Towarzystwa działającą na prawach autonomicznych - zrzeszał głównie zamożnych włościan.

Działalność jego przerwała nieoczekiwana śmierć. Zmarł na serce 23 marca 1907 r. w drodze do Płocka dokąd jechał z odczytem.