Songpi: Difference between revisions
Content deleted Content added
←Created page with 'The Original name of Churachandpur District of Manipur was Songpi. ==Overview== Manipur gam sunga thinglhang mite dia khopi lienpen, chukeu hilou Manipur ga...' |
Blanchardb (talk | contribs) ←Redirected page to Churachandpur district |
||
Line 1: | Line 1: | ||
#REDIRECT[[Churachandpur district]] |
|||
==Overview== |
|||
[[Manipur]] gam sunga thinglhang mite dia khopi |
|||
lienpen, chukeu hilou Manipur gam pumpi a |
|||
khopi let lama ani channa [[CHURACHANDPUR]] district, a hethem |
|||
themkhat umna jongleh, a he lou laiho |
|||
gelkhohna jieh le adih louva lhepkoi hilouna |
|||
di’n, ahung um pan dan thusim themkhat tahlat |
|||
i nuom uve. Gamkhat ahilouleh thilkhat thusim |
|||
mong mong athu-le-la suoh dihtah hetna di’n a |
|||
kimvela thilsuoh le thil analhung, thil ana |
|||
kikhelho het thiem angai tei tei e. Chuti louva |
|||
ahi chun dihlou tah a tahsan na’n alheplhah thei |
|||
ahi. Hijieh chun Churachandpur thusim jong, |
|||
amin dihtah chu ipi ana hi a, ipi ti hung kipat |
|||
ham ti jouse hilchet na di’n Manipur ana |
|||
kivaipuoh dan thusim, [[Anglo-Kuki War]], NEIG |
|||
Mission HQ hung um pat dan, Koi kho itih kuma |
|||
ana kisat em seitha tei tei angai e. Koitobang |
|||
in hicheho seitha louva Ccpur thusim asei le |
|||
adihpa hilouva ama dei dan dana a kiheikoi |
|||
ahi, ti seitam louva het thiem jieng ding ahi. |
|||
Hiti ahi jieh chun i tup pipen u [[Churachandpur]] |
|||
min dihtah ipi ham, koi gam ana hi ham tiho |
|||
ahung pot theina din, thil anasuoh thusim ho toh |
|||
ana ve khom peh tau hite. |
|||
Anglo-Kuki Gal masang a Manipur |
|||
(Thinglhang) dinmun: Manipur thinglhang |
|||
gam ah Kuki le Naga a cheng e. Jat ni |
|||
chengkhom tobang ahi vangin, Kuki te ana hat |
|||
le thunei jo in ana pangun Naga te chu Kukite |
|||
khutnuoi (suoh tobang) in ana um uve. “The |
|||
Thados generally are very truculent; in |
|||
Manipur they have settled themselves among |
|||
the more peaceful Nagas, and until the British |
|||
government assumed control of the State |
|||
(Manipur) they lived largely on the labour |
|||
of these unfortunate people, whom they had |
|||
virtually reduced to slaves” ([[The Lushei Kuki Clan]], Chapter-4, Pge-192 ,2nd para). |
|||
[[Manipur State Darbar]] (MSD) kiti kivaipuohna chu May 1907 in ana kiphutdoh e. Hiche ana kiphudoh chun Manipur Leng, Churachand, chu President ahi’n, Sapkang ho, I.C.S officer khat, Mr. W.A Cosgrave kitipa chu Vice President ahi. The Manipur Administrative Rules (1907) kiti kivaihopna daan chu luidoh ahi pai pai in, Manipur Thinglhang gam le Thinglhang mite jouse chunga mopohna chu Vice President, Manipur State Darbar (Mr. W.A Cosgrave) khut a koi anahi. Imphal Police Station chu January 1893 in ana kihongdoh in, [[Manipur]] a di’a Police (civil) station kihongdoh masapen chu ana hitai. Hiche a Officer in-charge masapen chu Sub-Inspector Shri A.Ramlal Singh alias Meino Singh, Sagolband khomi chu anahi. Hiche Police station in thuneina (jurisdiction) chu Manipur pumpi, Thinglhang gam tailou, ana kipei. [[Manipur State Darbar]] (MSD) kiti 1907 a ahung kiphudoh chun MSD member lah a khat pen pen in hiche Police Department incharge hina ana tuh jin, ama chu ‘Police Member’ tia kou ahiji. Shri Gokul Singh chu Police Member masapen ahi. |
|||
Manipur thinglhang gam chu Sapkang ho vaihopna nuoia koi ana hi vangin, atah a thuneina a ga nei khum ahilou le vai aga |
|||
hopkhum, khantou machalna thei natoh a ga nei, thutan vaihomna hijongleh neikhum het doh ahi puoi. Jihtho, athu bouva vai ahopkhum uh tithei ahi’n, alang khat a sei dia nahsah a jong ana neilou uh tina ahi. Hinla Thinglhang gama jong |
|||
<ref>Christian</ref> missionary ana lut a Hou natoh ana kipat tah jal chun, hiche lamkai thudol a |
|||
Sapkang missionary ho le gam vaipo ho chu kijahmatna ana um jing nai. |
|||
==='''After Anglo-Kuki Gal (1917-919)'''=== |
|||
I seisa bangun thinglhang gam chu Sapkang te |
|||
vaihopna noia koi ana hivang in, thu a ga nei |
|||
khum nau het thei taluo aum naipuon, I pu ipa |
|||
teu chu Zalen tah in thinglhang gam achun Leng |
|||
le Lal in ana um uve. Hiche lai chun leiset kidou |
|||
khatveina (World War-I) ana umin, British te |
|||
chun France lama galmuna apot po le diu mi |
|||
angai cha lheh ui. India jong Sapkangte |
|||
([[British]]) khut nuoia um ana hijal chun India in |
|||
galdoulou/potpo le ding sepai (Non-combatant |
|||
force) mi 50,000 ahin tuoh doh dinga, Secretary |
|||
of State for India, London, in Army |
|||
Headquarter, Simla thuthot Telegraph dated |
|||
28th Jan 1917 aneina ah ana hetsah in ahi. |
|||
Chulah achu Manipur in mi 2,000 a tuodoh ding |
|||
akiti. [[BC Allen]], ICS, Special Officer, Shillong |
|||
in Lt. Col. HWG Cole, Political Agent, Manipur |
|||
thuthot letter No. 110-14 dated 31st Jan 1917 |
|||
aneina achun Kuki ho jong hiche recruitment a |
|||
pang din ana hetsah e. |
|||
Hitia Sapkang te potpo dinga mihem ahin don |
|||
uva Kuki ho jieng jong ahin chom u chun Ipu |
|||
ipa teu lung ana hihih beh in, ana nang uvin ahile |
|||
British te toh kidouna thupitah ana pien lo tai. |
|||
Hichu thusim a kisei mangmo ta ding AngloKui War 1917-1919 kiti (Kuki Uprising or |
|||
Kuki War of Independence tia jong het) chu ana |
|||
hin ahi. Hiche gaal kisattuona chu ana thupi lheh |
|||
jieng in, Manipur gam kivaipuoh dan jouse ana |
|||
sulamdang jouve. Sapkang ten jong a ginchat |
|||
phah lou khop in ipu ipa teu chun Government |
|||
sepai, thal, sum tampi ana suhmang pieh lo |
|||
tauve. Hiche akuon chun, Manipur Thinglhang |
|||
gam jong thuneina neikhum ahi a, vaihop khum |
|||
ahi a, dan le muol phatah a vetkol angai dan |
|||
ahin geldoh thah kit un, hiti chun government |
|||
office hon doh in aum e. Manipur thinglhang |
|||
gam pumpi chu Sub-Division thuma hopkhen |
|||
ana hitai; 1) Suongpi Sub Division 2) |
|||
Tamenglong Sub Division 3) Ukhrul Sub |
|||
Division. Achung lama ka sei tah mabangin, |
|||
Imphal Police station in lah Thinglhang gam |
|||
thunei vaihopna aneitha puo’n, hinla Law and |
|||
Order jong thinglhang gama ngaichat ahiphat |
|||
in, Police tobang thima thuneina nei thei dingin |
|||
‘Hills Lambus’ kiti chu, Suongpi, Tamenglong, |
|||
Ukhrul Sub Division officer ho nuoia siem doh |
|||
ahi. Hichu Lambu kitiho hung um pat dan ahi. |
|||
Hiche chu tua a I district u thusim hung kipat |
|||
dan, Suongpi Sub Division (later |
|||
Churachandpur District) thusim naosuo kipatna |
|||
chu ana hita’n ahi. Hiche hi het louva khoh ten |
|||
ahi. Ajieh chu Churachandpur thusim a kisei a |
|||
hiche hi a kichopkan ngei ngei le athu chu |
|||
bukimlou tina ahimai e. |
|||
===SUONGPI SUB DIVISION=== |
|||
Sir Nicolas Beatson Bell, C.C of Assam Order dungjui in |
|||
Suongpi kho ah 16 October 1919 in Sub |
|||
Divisional HQ siemdoh ahi’n, ‘Suongpi Sub |
|||
Division’ tia minsah ahi. B.C Casper, ICS, |
|||
chu Sub Divisional Officer dia guon ahitoh |
|||
kilhonin Suongpi S.D.O masapen chu ahita’n |
|||
ahi. |
|||
Hilchet dia I dei pen u chu hiche Suongpi |
|||
Sub Division hi ahi’n, chujieh in Manipur |
|||
thusim dang cheng dalha’n hiche lam ah bil |
|||
ana do tau te. Tulai mi abang khat in gel leh |
|||
ipi dia Suongpi kho khel khel chu Sub |
|||
Division mun dia lhen ana hi dem? Ipi jieh |
|||
a kho lienjo dang lhena um lou ahidem iti |
|||
maithei uh ahi. Hitobang dohna mawltah a |
|||
donbutna chu Suongpi tailou kho lien dang |
|||
ana umpuoi! Kho lien titah lou, hiche tua |
|||
ccpur town area ahin, kho muthei ding ana |
|||
um beh naipuoi. Kho ana um chasun chu |
|||
Teiseng, Gelmol, Bijang, Khopibung, |
|||
Thingkangphai tiho ana hi. I hetthiem be cheh |
|||
na diuvin tu hin Manipur South District (Suongpi/CCpur) thusim kichieh deuvin ana ve kit ute. Manipur South District (tua |
|||
ccpur): Chuche khanglai gam um dan lungmit a mu jing puma sei di’n, hiche Manipur South Distric chu hopni a hopkhen |
|||
thei anahi. 1) Kailam Chung area 2) Kailam Nuoi area. Kailam chung ah Haokip pa’n vai anahom in, Kailam nuoi ah Singson pa’n vai |
|||
ana hom e. Kailam Chung: Kailam chung a dia haosa lien le khopi len ana um ho chu - a) Henglep b) Loikhai c) Teiseng d) |
|||
Suongpi. Hi se hi haosa len le hetthei pen pen ho chu ana hin ahi. Chule tua ccpur phaicham jouse, Songpi pa le Teiseng pa |
|||
gam, Singngat kom lang chan chu Manipur Leng hetpiehna ngei a Haokip Reserve land tia khum lut ana hi. Hiche Haokip reserve |
|||
in ahuop lah a Suongpi pa gam chu tua Ccpur phaicham jouse ahin, North lama Paldai lui (Singngat kho kom) chan, South lama Koite |
|||
lui, West lama Tuila lui chan, East lama Tuitha lui chan hicheng se se hi Suongpi pa gamin ahuop ahi. Haokip Reserve land kiti |
|||
hi Mr. [[W.A Cosgrave]], ICS, Vice [[President]], '''Manipur State Durbar Order Misc, case No.616 of 1907''', dungjuia hung um pan ahi(Amachun Haokip Reserve hetpiehna order ana suo ahi). Hiche reserve kibol lona thupi pen chu ahile hiche gam se se hi Songpi pa(Haokip pa) gam ahi hetpiehna le ama bou Haosa len ahi le agam a kivenbit theina, tichu acheng lut a kichao jouse venbitna dia |
|||
tohgon anahi. Hinla order a akisut bang jui bulhit ana hijou dieh tapoi. Pu Semthong in |
|||
Suongpi haosa hina ahin luo ta’n, agam sung chenna dia hung thumho jong ana phalpieh |
|||
in mi dang dang acheng pan tan, kho asat un, |
|||
haokip lou tampi jong ana chenlutsah pan tai! |
|||
Chuleh abang khat chun State authority ho |
|||
koma phalna a ga kithuma uva hiche Haokip |
|||
Reserve sunga hung chenglut jong aum un, |
|||
hitichun kho a kibe jing tai. Alhangpi a hiche |
|||
hung chenglut ho hi wet cultivation (tuilou/ |
|||
phailei) lho na dinga a kithum jieh uva |
|||
Suongpi pa gam (Reserve land) chu ana lhosah uh ahi. |
Revision as of 17:49, 6 May 2014
Redirect to: