Songpi: Difference between revisions

From Wikipedia, the free encyclopedia
Content deleted Content added
Tmlh77 (talk | contribs)
Created page with 'The Original name of Churachandpur District of Manipur was Songpi. ==Overview== Manipur gam sunga thinglhang mite dia khopi lienpen, chukeu hilou Manipur ga...'
 
Redirected page to Churachandpur district
Line 1: Line 1:
The Original name of Churachandpur District of Manipur was Songpi.
#REDIRECT[[Churachandpur district]]

==Overview==
[[Manipur]] gam sunga thinglhang mite dia khopi
lienpen, chukeu hilou Manipur gam pumpi a
khopi let lama ani channa [[CHURACHANDPUR]] district, a hethem
themkhat umna jongleh, a he lou laiho
gelkhohna jieh le adih louva lhepkoi hilouna
di’n, ahung um pan dan thusim themkhat tahlat
i nuom uve. Gamkhat ahilouleh thilkhat thusim
mong mong athu-le-la suoh dihtah hetna di’n a
kimvela thilsuoh le thil analhung, thil ana
kikhelho het thiem angai tei tei e. Chuti louva
ahi chun dihlou tah a tahsan na’n alheplhah thei
ahi. Hijieh chun Churachandpur thusim jong,
amin dihtah chu ipi ana hi a, ipi ti hung kipat
ham ti jouse hilchet na di’n Manipur ana
kivaipuoh dan thusim, [[Anglo-Kuki War]], NEIG
Mission HQ hung um pat dan, Koi kho itih kuma
ana kisat em seitha tei tei angai e. Koitobang
in hicheho seitha louva Ccpur thusim asei le
adihpa hilouva ama dei dan dana a kiheikoi
ahi, ti seitam louva het thiem jieng ding ahi.
Hiti ahi jieh chun i tup pipen u [[Churachandpur]]
min dihtah ipi ham, koi gam ana hi ham tiho
ahung pot theina din, thil anasuoh thusim ho toh
ana ve khom peh tau hite.


Anglo-Kuki Gal masang a Manipur
(Thinglhang) dinmun: Manipur thinglhang
gam ah Kuki le Naga a cheng e. Jat ni
chengkhom tobang ahi vangin, Kuki te ana hat
le thunei jo in ana pangun Naga te chu Kukite
khutnuoi (suoh tobang) in ana um uve. “The
Thados generally are very truculent; in
Manipur they have settled themselves among
the more peaceful Nagas, and until the British
government assumed control of the State
(Manipur) they lived largely on the labour
of these unfortunate people, whom they had
virtually reduced to slaves” ([[The Lushei Kuki Clan]], Chapter-4, Pge-192 ,2nd para).


[[Manipur State Darbar]] (MSD) kiti kivaipuohna chu May 1907 in ana kiphutdoh e. Hiche ana kiphudoh chun Manipur Leng, Churachand, chu President ahi’n, Sapkang ho, I.C.S officer khat, Mr. W.A Cosgrave kitipa chu Vice President ahi. The Manipur Administrative Rules (1907) kiti kivaihopna daan chu luidoh ahi pai pai in, Manipur Thinglhang gam le Thinglhang mite jouse chunga mopohna chu Vice President, Manipur State Darbar (Mr. W.A Cosgrave) khut a koi anahi. Imphal Police Station chu January 1893 in ana kihongdoh in, [[Manipur]] a di’a Police (civil) station kihongdoh masapen chu ana hitai. Hiche a Officer in-charge masapen chu Sub-Inspector Shri A.Ramlal Singh alias Meino Singh, Sagolband khomi chu anahi. Hiche Police station in thuneina (jurisdiction) chu Manipur pumpi, Thinglhang gam tailou, ana kipei. [[Manipur State Darbar]] (MSD) kiti 1907 a ahung kiphudoh chun MSD member lah a khat pen pen in hiche Police Department incharge hina ana tuh jin, ama chu ‘Police Member’ tia kou ahiji. Shri Gokul Singh chu Police Member masapen ahi.
Manipur thinglhang gam chu Sapkang ho vaihopna nuoia koi ana hi vangin, atah a thuneina a ga nei khum ahilou le vai aga
hopkhum, khantou machalna thei natoh a ga nei, thutan vaihomna hijongleh neikhum het doh ahi puoi. Jihtho, athu bouva vai ahopkhum uh tithei ahi’n, alang khat a sei dia nahsah a jong ana neilou uh tina ahi. Hinla Thinglhang gama jong
<ref>Christian</ref> missionary ana lut a Hou natoh ana kipat tah jal chun, hiche lamkai thudol a
Sapkang missionary ho le gam vaipo ho chu kijahmatna ana um jing nai.

==='''After Anglo-Kuki Gal (1917-919)'''===
I seisa bangun thinglhang gam chu Sapkang te
vaihopna noia koi ana hivang in, thu a ga nei
khum nau het thei taluo aum naipuon, I pu ipa
teu chu Zalen tah in thinglhang gam achun Leng
le Lal in ana um uve. Hiche lai chun leiset kidou
khatveina (World War-I) ana umin, British te
chun France lama galmuna apot po le diu mi
angai cha lheh ui. India jong Sapkangte
([[British]]) khut nuoia um ana hijal chun India in
galdoulou/potpo le ding sepai (Non-combatant
force) mi 50,000 ahin tuoh doh dinga, Secretary
of State for India, London, in Army
Headquarter, Simla thuthot Telegraph dated
28th Jan 1917 aneina ah ana hetsah in ahi.
Chulah achu Manipur in mi 2,000 a tuodoh ding
akiti. [[BC Allen]], ICS, Special Officer, Shillong
in Lt. Col. HWG Cole, Political Agent, Manipur
thuthot letter No. 110-14 dated 31st Jan 1917
aneina achun Kuki ho jong hiche recruitment a
pang din ana hetsah e.
Hitia Sapkang te potpo dinga mihem ahin don
uva Kuki ho jieng jong ahin chom u chun Ipu
ipa teu lung ana hihih beh in, ana nang uvin ahile
British te toh kidouna thupitah ana pien lo tai.
Hichu thusim a kisei mangmo ta ding AngloKui War 1917-1919 kiti (Kuki Uprising or
Kuki War of Independence tia jong het) chu ana
hin ahi. Hiche gaal kisattuona chu ana thupi lheh
jieng in, Manipur gam kivaipuoh dan jouse ana
sulamdang jouve. Sapkang ten jong a ginchat
phah lou khop in ipu ipa teu chun Government
sepai, thal, sum tampi ana suhmang pieh lo
tauve. Hiche akuon chun, Manipur Thinglhang
gam jong thuneina neikhum ahi a, vaihop khum
ahi a, dan le muol phatah a vetkol angai dan
ahin geldoh thah kit un, hiti chun government
office hon doh in aum e. Manipur thinglhang
gam pumpi chu Sub-Division thuma hopkhen
ana hitai; 1) Suongpi Sub Division 2)
Tamenglong Sub Division 3) Ukhrul Sub
Division. Achung lama ka sei tah mabangin,
Imphal Police station in lah Thinglhang gam
thunei vaihopna aneitha puo’n, hinla Law and
Order jong thinglhang gama ngaichat ahiphat
in, Police tobang thima thuneina nei thei dingin
‘Hills Lambus’ kiti chu, Suongpi, Tamenglong,
Ukhrul Sub Division officer ho nuoia siem doh
ahi. Hichu Lambu kitiho hung um pat dan ahi.
Hiche chu tua a I district u thusim hung kipat
dan, Suongpi Sub Division (later
Churachandpur District) thusim naosuo kipatna
chu ana hita’n ahi. Hiche hi het louva khoh ten
ahi. Ajieh chu Churachandpur thusim a kisei a
hiche hi a kichopkan ngei ngei le athu chu
bukimlou tina ahimai e.


===SUONGPI SUB DIVISION===

Sir Nicolas Beatson Bell, C.C of Assam Order dungjui in
Suongpi kho ah 16 October 1919 in Sub
Divisional HQ siemdoh ahi’n, ‘Suongpi Sub
Division’ tia minsah ahi. B.C Casper, ICS,
chu Sub Divisional Officer dia guon ahitoh
kilhonin Suongpi S.D.O masapen chu ahita’n
ahi.

Hilchet dia I dei pen u chu hiche Suongpi
Sub Division hi ahi’n, chujieh in Manipur
thusim dang cheng dalha’n hiche lam ah bil
ana do tau te. Tulai mi abang khat in gel leh
ipi dia Suongpi kho khel khel chu Sub
Division mun dia lhen ana hi dem? Ipi jieh
a kho lienjo dang lhena um lou ahidem iti
maithei uh ahi. Hitobang dohna mawltah a
donbutna chu Suongpi tailou kho lien dang
ana umpuoi! Kho lien titah lou, hiche tua
ccpur town area ahin, kho muthei ding ana
um beh naipuoi. Kho ana um chasun chu
Teiseng, Gelmol, Bijang, Khopibung,
Thingkangphai tiho ana hi. I hetthiem be cheh
na diuvin tu hin Manipur South District (Suongpi/CCpur) thusim kichieh deuvin ana ve kit ute. Manipur South District (tua
ccpur): Chuche khanglai gam um dan lungmit a mu jing puma sei di’n, hiche Manipur South Distric chu hopni a hopkhen
thei anahi. 1) Kailam Chung area 2) Kailam Nuoi area. Kailam chung ah Haokip pa’n vai anahom in, Kailam nuoi ah Singson pa’n vai
ana hom e. Kailam Chung: Kailam chung a dia haosa lien le khopi len ana um ho chu - a) Henglep b) Loikhai c) Teiseng d)
Suongpi. Hi se hi haosa len le hetthei pen pen ho chu ana hin ahi. Chule tua ccpur phaicham jouse, Songpi pa le Teiseng pa
gam, Singngat kom lang chan chu Manipur Leng hetpiehna ngei a Haokip Reserve land tia khum lut ana hi. Hiche Haokip reserve
in ahuop lah a Suongpi pa gam chu tua Ccpur phaicham jouse ahin, North lama Paldai lui (Singngat kho kom) chan, South lama Koite
lui, West lama Tuila lui chan, East lama Tuitha lui chan hicheng se se hi Suongpi pa gamin ahuop ahi. Haokip Reserve land kiti
hi Mr. [[W.A Cosgrave]], ICS, Vice [[President]], '''Manipur State Durbar Order Misc, case No.616 of 1907''', dungjuia hung um pan ahi(Amachun Haokip Reserve hetpiehna order ana suo ahi). Hiche reserve kibol lona thupi pen chu ahile hiche gam se se hi Songpi pa(Haokip pa) gam ahi hetpiehna le ama bou Haosa len ahi le agam a kivenbit theina, tichu acheng lut a kichao jouse venbitna dia
tohgon anahi. Hinla order a akisut bang jui bulhit ana hijou dieh tapoi. Pu Semthong in
Suongpi haosa hina ahin luo ta’n, agam sung chenna dia hung thumho jong ana phalpieh
in mi dang dang acheng pan tan, kho asat un,
haokip lou tampi jong ana chenlutsah pan tai!
Chuleh abang khat chun State authority ho
koma phalna a ga kithuma uva hiche Haokip
Reserve sunga hung chenglut jong aum un,
hitichun kho a kibe jing tai. Alhangpi a hiche
hung chenglut ho hi wet cultivation (tuilou/
phailei) lho na dinga a kithum jieh uva
Suongpi pa gam (Reserve land) chu ana lhosah uh ahi.

Revision as of 17:49, 6 May 2014