Compositie XIII (wit-zwart-grijs)

Compositie XIII
Kunstenaar	Theo van Doesburg
Jaar	1918 (juni)
Techniek	Olieverf op paneel
Afmetingen	29 × 30 cm
Verblijfplaats	Stedelijk Museum Amsterdam
Locatie	Amsterdam
	RKD-gegevens
Portaal	Kunst & Cultuur

Compositie XIII is een schilderij van de De Stijl-voorman Theo van Doesburg in het Stedelijk Museum in Amsterdam.

Datering[bewerken | brontekst bewerken]

Het werk draagt rechtsonder Van Doesburgs monogram met aan weerszijden daarvan het jaartal 1918. Het is vrij nauwkeurig te dateren dankzij een brief van Van Doesburg aan zijn vriend Antony Kok, d.d. 22 juni 1918, waarin hij schreef: 'Dat kleine stilleven waarvan ik je laatst schetsen liet zien is nu ook af'.

Betekenis[bewerken | brontekst bewerken]

Van Doesburg gebruikte deze compositie in 1919 ter illustratie van zijn werkwijze van natuur tot (nieuw) beeldend kunstwerk in het boekje Drie voordrachten over de nieuwe beeldende kunst. De verschillende stadia om tot deze compositie te komen noemt hij hierin 'beeldingsmomenten'. 'Beeldingsmoment 1' is de figuratieve aanleiding, een stilleven, 'beeldingsmoment 5' een 'verstrakt' tussenstadium en 'beeldingsmoment 9' is de 'eindbeelding', de uiteindelijke compositie. Beeldingsmomenten 1 en 5 bevinden zich ook in de collectie van het Stedelijk Museum. Momenten 2, 3, 4, 6, 7 en 8 zijn onbekend. Mogelijk zijn dit de 'schetsen', waar Van Doesburg het in zijn brief aan Kok over had.

Herkomst[bewerken | brontekst bewerken]

In 1918 verwierf architect en De Stijl-lid J.J.P. Oud het schilderij direct van Van Doesburg. Op 9 januari 1919 schreef Van Doesburg hem: 'Ik dacht wel dat mijn grijs-wit-zwart-stilleven je steeds meer zou gaan zeggen. Dat is het mooie van de nieuwe beelding, er zit een geheimzinnige kracht achter waardoor het steeds weer anders is en steeds verrassender'. Het werk komt op 'lijst 1' voor als Compositie XV ... 1918 (wit-zwart-grijs) J.J.P. Oud. In 1970 verkocht Ouds weduwe, Annie Oud-Dinaux, het aan het Stedelijk Museum.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe links

Webpagina Stedelijk Museum (als Compositie XIII, 1918).
RKDimages, kunstwerknummer 215377 (als Compositie XIII, juni 1918).

Tentoonstellingen

Grosse Berliner Kunstausstellung, Landesaustellungsgebäude am Lehrter Bahnhof, Berlijn, 19 mei-17 september 1923 (als Bild XIII, 1918).
Abstracte kunst, 2-24 april 1938, Stedelijk Museum, Amsterdam (als Décomposition, 1918).
De Stijl, 6 juli-25 september 1951, Stedelijk Museum, Amsterdam.
Theo van Doesburg, 13 december 1968-26 januari 1969, Van Abbemuseum, Eindhoven.
Theo van Doesburg, 17 februari-23 maart 1969, Gemeentemuseum Den Haag.
Theo van Doesburg 1883-1931, 18 april-1 juni 1969, Kunsthalle Neurenberg, Marientor.
Konstruktive Kunst, 9 augustus-7 september 1969, Kunsthalle Bazel.
Abstraction. Towards a new art. Painting 1910-20, 6 februari-13 april 1980, Tate Gallery, Londen.
De Stijl, 1917-1931. Visions of Utopia, 31 januari-28 maart 1982, Walker Art Center, Minneapolis.
De Stijl, 1917-1931. Visions of Utopia, 20 april-27 juni 1982, The Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, Smithsonian Institution, Washington.
De Stijl, 1917-1931, 6 augustus 1982-?, Stedelijk Museum, Amsterdam.
De Stijl, 1917-1931, ?-4 oktober 1982, Kröller-Müller Museum, Otterlo.
100 years of Dutch painting. Highlights from the Stedelijk Museum, Amsterdam, 13 oktober-10 november 1985, Niigata City Art Museum, Niigata.
100 years of Dutch painting. Highlights from the Stedelijk Museum, Amsterdam, 16 november-22 december 1985, Iwaki City Art Museum, Iwaki.
100 years of Dutch painting. Highlights from the Stedelijk Museum, Amsterdam, 4 januari-11 februari 1986, Shimonoseki City Art Museum, Shimonoseki.
100 years of Dutch painting. Highlights from the Stedelijk Museum, Amsterdam, 21 februari-23 maart 1986, Tsukashin Hall, Amagasaki.
L’ABCD de l’art moderne. 21 peintures + 1 sculpture, 4 november-18 december 1988, Institut Néerlandais, Parijs.
La beauté exacte. Art Pays-Bas XXe siècle. De Van Gogh à Mondrian, 25 maart-17 juli 1994, Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris, Parijs.
L’Orizzonte. De Chagall a Picasso, de Pollock a Cragg, 18 december 1994-23 april 1995, Castello di Rivoli, Rivoli.
Als golfslag op het strand ... Ad Dekkers en zijn tijd, 20 juni-23 augustus 1998, Stedelijk Museum, Amsterdam.
Dageraad van de moderne kunst. Leiden en omstreken 1890-1940, 2 april-29 augustus 1999, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden (als Compositie XIII).
Van Doesburg and the International Avant-Garde, Stedelijk Museum De Lakenhal, Leiden, 20 oktober 2009-3 januari 2010, Tate Modern, Londen, 4 februari-16 mei 2010 (als Composition XIII, 1918).

Bronnen

Fabre, Gladys, en Doris Wintgens Hötte (redactie; 2009) Van Doesburg & the international avant-garde. Constructing a new world, [London]: Tate Publishing, ISBN 978-1-85437-872-9, p. 247.
Hoek, Els (redactie; 2000) Theo van Doesburg. Oeuvrecatalogus, Bussum: Uitgeverij Thot, ISBN 90-6868-255-5, cat.nr. 591, pp. 232-233.