User:Mubarakbilaal
TAARIIKHDA SULTAN MUXAMMAD BIN MALAKSHAH[edit]
Sultan Muxammad bin Malakshah oo ahaa suldaankii dawladii Salaajiqada oo xukunka la wareegey ka dib geeridii walaalkii Sultan Barkiyaruq ee Sannadkii 498 ee Hijriyada, oo in muda ah ay xukunka ku loolamayeen. ka dib dhimashadii Barkiyaruq, waxaa dhaxlay wiilkiisii yaraa ee Malakshahii 2aad, oo shan sano jir ahaa, kadibna Amiir Iyaz oo xukunka wakiil uga ahaa wiilkayar waxay yimaadeen magaaladii Baqdaad, wiilkii yaraa ayuuna u caleemo saaray xilkii aabihii, Amiir Iyaz ayaana xukunka dalka hayey muddo kooban, ka dibna wuxuu la heshiiyey suldaan Muxammed bin Malakshah, wuxuuna ku wareejiyey dhamaan dhulkii uu ka talin jiray walaalkiis Barkiyaruq, dhulkaasna waxaa kamid ahaa: Al-Ray, Tabaristan, Faaris, Baqdaad, Al-Jazirah iyo labada Masaajid ee barakaysan. Walaalkiis Axmad Sanjar ayaa la wareegay gacan ku haynta Khorasan.
Dagaalkii Kilij Arslan[edit]
Kilij Arslan oo ahaa Sultankii Salaajiqada Roma laga bilaabo 1092 ilaa dhimashadiisii 1107. Ka dib dhimashadii Malik Shah ee sanadkii 1092, Kilij Arslan ayaa xoog ku qabsaday qaybta maamulkii rooma ee dawladii Salaajiqada, wuxuuna caasimadiisa ka dhigay magaalada Nicaea. wuxuuna seddex dagaal ku jabiyay Saliibiyiintii ku soo duushay dhulka muslimiinta sanadkii 1101.
ka dib Dagaalladii saliibiyiinta wuxuu u dhaqaaqay dhanka bari wuxuuna qabsaday magaalooyinka Harran, iyo Diyarbakr. Sannadkii 1107 wuxuu qabsaday magaalada Mosul. Kadibna suldan Muxammad wuxuu isbahaysi la yeeshay Radwan ibnu Tutush, oo ahaa Godoomiyihii magaalada Xalab u joogay dawladii Salaajiqada, waxayna dagaal ku qaadeen Kilij Arslan, Dagaalkaas oo ka dhacay webiga Khabur oo ah agagaarka magaalada Mosul ee sanadkii 1017 miladiga, hadaba markii dagaalkaas lagu jebiyey, Kilij Arslan isagoo isleh baxso ayuu ku haftay wabiga Khabur.
Dagaalkii Baadiniyiinta[edit]
Sannadkii 500 ee Hijriyada, Muxammad bin Malakshah wuxuu ku duulay qalcadii Baadinyiinta ee Shahdiz Loo yaqaaney.
Bal aynu isla yara eegno asalka kooxda Baadiniyiinta
kooxda Baadiniyiinta ama Xashaashiin, waa koox kamida shiicada, gaar ahaan madhabka Ismaaciiliga, waxayna kasii yihiin Nazaariya. Culamada Islaamku waxay u yaqaaneen kooxdan Baadiniyah, sababtoo ah ayaga iyo Qaraamidadii dhacday dhagaxa madaw ee Kacbada iyo Ismaaciliyiintu waxay rumaysanyihiin in Quraanka Kariimka ah uu leeyahay macne hoose oo dad gaara ay yaqaaniin.
Xashaashiintu Waa Kooxdii ugu khatarsanayd ee soo marta taariikhda Islaamka, Waxay ku caanbaxeen shirqoolo loo maleego madaxda muslimiinta, culamada muslimiinta, qaadiyada iyo imaamyada muslimiinta.
Kooxdan Baadiniyiinta ama Xashaashiin, waxa aasaasay ninkii la odhan jiray Xasan sabaax, kaasoo ku dhashay dalka Iiraan sanadkii 430 H kuna beegnayd 1027 M. Wuxuu kusoo barbaaray madhabka shiicada raafidada ee laba iyo tobanka imaam rumaysan, kadibna isagoo dhalinyaro ah ayuu ka baxay madhabkan, wuxuuna qaatay caqiidada Ismaaciiliyiinta, waxa u horseeday inuu Ismaaciili noqdo ninkii la odhan jiray Cabdi Malik ibnu Cadaash oo fidin jiray caqiidada Ismaaciiliyada.
Xilliga uu soo baxay habaarqabihii aasaasay Xashaashiinta ee Xasan Assabaax, waxa caalamka islaamka ka talinayey dawladii Salaajiqada, oo hoos iman jirtay khilaafada Cabbaasiyiinta ee xarunteedu ahay dalka Ciraaq, gaar ahaana magaalada Baqdaad. waqooyiga Afrika iyo dalka Masarna waxa ka talinayey dawladii Faadimiyiinta ee shiicada ahayd.
Xasan sabaax, aasaasihii Xashaashiinta markii uu ku soo laabtay dalka Iiraan, wuxuu bilaabay inuu caqiidada ismaacilyada ku fidiyo dalka Iiraan, mudo yar gudaheedana wuxuu aasaasay koox isaga ka amar qaadata, wuxuuna qabsaday qalcado dhawra, waxana ugu caansanayd Qalcad la odhan jiray Alamut, taasoo uu furtay sanadkii 1090 miladiga, waxayna ku taalay buur dusheed waxana adkayd in la furto. Kadib qabashadii Xasan Sabbax ee Qalcada Alamut, ayaa wiil uu dhalay Cabdil-Maalik bin Attash, oo la odhan jiray Ahmad bin Abd al-Malik bin Attash ayaa qabsaday Qalcad la odhan jiray Shahdiz sanadkii 1100.
Shahdiz waxay ahayd qalcad ku taaley meel u dhow magaalada Isfahan, gaar ahaan marinka loo maro magaalada Isfahan, oo ahayd caasimadda dawladii Salaajiqada, Baadiniyiintuna waxay saldhig ka dhigteen Qalcada Shahdiz. Qabsashadeeda Qalcada Shahdizna waxay guul weyn u ahayd Baadiniyiinta maadaama ay ku taaley marinka wadada ugu weyn ee loo maro Isfahan, oo ahayd caasimadda dawladii Salaajiqada.
DUULAANKII QALCADA SHAHDIZ[edit]
Sannadkii 1107, waxaa Qalcada Shahdiz, duulaan ku soo qaaday, suldaan Muhammad Tapar binu Malikshah, wuxuuna godoomiyey qalcadda Shahdiz.
Ahmad bin Abd al-Malik bin Attash oo ahaa ninkii qalcada xukumayey wuu diiday inuu isdhiibo oo qalcada soo wareejiyo, wuxuuna go'aansaday inuu dagaallamo ilaa dhammaadka. Ciidamadii Salaajiqaduna weerar culus ayay ku dhinac walba kaga soo qaadeen qalcaddii, Inta badan dagaal yahanadii Baadiniyiinta goobta ayaa lagu dilay, halka Axmad oo ahaa ninkii qalcada xukumayeyna la qabtay, kadibna waa ladilay waxaana madaxooda loo diray khaliifkii Cabbaasiyiinta ee ee Baqdaad. suldaan Muhammad Taparna qalcadii wuu dumiyey dhamaanteed si aanay marlabaad ugu soo noqon. Sidoo kale waxaa la dumiyey qalcad kale oo ay lahaayeen badiniyiintu oo ku taalay meel u dhow Qalcada hore, sidaas darteedna Baadiniyiintu waxay lumiyeen saamayntii ay ku lahaayeen gobolka Isfahan.
DUULLAANKII SALEBIYIINTA[edit]
Bilowgii Qarnigii Lixaad ee Hijrada oo ku beegnaa dhammaadkii qarnigii kow iyo tobnaad ee Miilaaddiga dhulka Muslimiinta gaar ahaa gobollada xiga dhinaca Yurub ee ku teedsan badda Cad waxay la kulmeen duullaan habaysan oo ay soo qaadeen dawladihii Kiristaanka ahaa ee Reer Yurub, goor ay Muslimiintu kala daadsan yihiin oo dawladdii Salaajiqadu ay kala furfuratay oo dawlado yar yar u kala baxday…
Duulaankaasna dhammaan dawladihii Reer Yurub ee Kiristaanka ahaa baa u midoobay dagaal ay u bixiyeen dagaalkii Muqaddaska ah, dagaalladaas diinta ku saabsana waxay bilowdeen kadib markii dawladdii Biizantiyiinta ay ka qaylisay dhul ballaarsigii ay ku hayeen Salaajiqadii Aasiyada yar oo kala wareegay dhulka loo yaqaan Anaadool oo dhan, welina doonayey inay dhul badan kala sii wareegaan, markaasay u habar wacatay dawladihii Reer Yurub ee Kiristaanka ahaa. Dabadeed Kiristaankii oo dhan baa abaabul lixaad leh galay oo waxay go’aansadeen inay soo ceshadaan dhulkii ay muslimiintu hore uga qabsadeen, dhulkaas oo ay magaalada Quddus ugu horraysay…
Kadibna Waxaa soo galay dhulkii xeebaha xigay ee Muslimiinta, isbahaysigii Kiristaankii selebiyiinta Reer Yurub oo diin ku diriraya oo diyaar u ah inay nafta u huraan diintooda iyo xoraynta dhulkii ay qabeen inuu daahir yahay oo iyagu xaq u leeyihiin, waxayna bilaabeen dagaallo isiri sifayn ah oo meeshii ay soo gaaraanba dhammaan dadka Muslimiinta ah way xasuuqayeen, waayeel, maato iyo carruur isku si bay laynayeen, Muslimiintiina dhibaatooyin aad u waaweyn iyo xasuuqyo aan la koobi Karin baa ku dhacay inkastoo ay jireen dad badan oo jihaad la galay haddana waa laga tiro iyo awood badnaa…
Ibnu Kathiir wuxuu kitaabkiisa taariikhda ku yiri: Gugii 503aad Faransiisku wuxuu la wareegay magaalada Tiribuli ee Lubnaan iyo dhulka ku dhow oo dhan wixii rag ku noolaana way wada dileen, haweenkii iyo carruurtiina adoon ahaan bay u kaxaysteen, boqorkii dhulkaas madaxda ka ahaa oo la oran jiray Fakhrul Malik bin Camaarna wuxuu u cararay oo Dimishiq, waxaana halkaas ku soo dhaweeyey boqorkii Dimishiq TaghTakiin, Baatiniyiintii Shiicada habowsan ahaana waxay waayahaas bilaabeen inay gaadmo ku laayaan madaxda qiimaha leh ee Muslimiinta iyagoo cadowga islaamka u adeegaya…
Dhinaca kale Gugii 505aad ee hijriga, Suldaan Muxammad Tabaar wuxuu dhulka Shaam u diray ciidan diigaanyo ah oo ammaanduule guud looga dhigay Mawduud bin Tuutkiin oo ahaa guddoomiyihii gobolka Muusil, waxaana la socday ammaanduulayaal ka hooseeya oo ay ka mid ahaayeen: Sakmaan Al-Qutbii guddoomiyihii Tabriiz, Axmediil guddoomiyihii Maragheh, Amiir Ilghaazii guddoomiyihii Maardiin, ciidankaasina waxay duullaan rogaal celin ah ku qaadeen Faransiiskii Shaam ku habsaday waxayna ka xoreeyeen saldhigyo badan ciidan badanna waa ay ka laayeen…
Kadibna Ciidankii markii uu Dimishiq gaaray ayaa ammaanduulihii guud Amiir Mawduudi wuxuu galay masaajidka jaamica ee magaalada Dimishiq isagoo doonayey inuu salaadda tukado, kadibna waxaa u soo gabbaday nin ka mid ah firqadii Baatiniyiinta oo toorray wadnaha ka suray durbadiina waa uu geeriyooday Allaha u naxariiste, Shiicadii uurka gaalada ka ahayd waxay bilaabeen inay qofkii muhim ah oo Muslimiinta ka mid ahba gaadmo ku dilaan markii ay ogaadeen in ciidan ahaan laga adkaaday aqoon ahaanna afkaartoodii habowga ahayd lagu jabiyey…
Isla gugaasna Magaalada Suur ee Lubnaanna waxaa soo weeraray oo go’doomin galiyey Kiristaankii Reer Yurub, waxaana gacanta ku hayey maamulkii Masar oo Faadumiyiinta, waxaana gurmad u diray guddoomiyihii Dimishiq markaasay gaaladii dib isaga laabteen bishii Soonfur ee gugaas…
GUGII 507AAD: Suldaan Muxammad bin Malik Shaah oo ahaa suldaankii Salaajiqada wuxuu duullaan lixaad leh ku saaray guddoomiyayaashii magaalooyinka Dimishiq iyo Maaridiin oo labaduba ka xiriir furtay isla markaasna xiriir hoose la galay gaaladii Kiristaanka ahayd oo xeebaha Shaam la wareegtay, dabadeedna markii ciidankii Shaam gaaray bay labadiiba carareen oo gaaladii u galeen…
GUGII 510AAD golihii Suldaan Muxammad waxaa lagu dilay guddoomiyihii Maraaghah waxaana soo weeraray oo dilay nin ka tirsan Shiicadii Baaddinayada loo yaqaannay oo iyagu ahaa cadow halis ah oo gudaha ugu jira Muslimiinta…
GUGII 511AAD Waxaa geeriyooday Suldaan Maxammad bin Malik Shaah oo ahaa suldaankii dawladii Salaajiqada, wuxuuna Ibnu Kathiir ku tilmaamay inuu ahaa nin wanaagsan oo khayr badan, xilkiina wuxuu ku reebay wiilkiisii Muxammuud …
Gugii 512aad waxaa geeriyooday Khaliifadii Cabbaasiyiinta Mustad-har billaah wuxuuna Ibnu Kathiir ku tilmaamay inuu ahaa nin caalim ah oo Rabbiyaqaan ah oo dhaqan wanaagsan oo samafal badan, Xilkana waxaa uga haray wiilkiisii Al-Fadli bin Mustad-har Billaah oo Mustarshid Billaah naanays looga dhigay.