Revision as of 22:35, 14 May 2023

This is not a Wikipedia article: It is an individual user's work-in-progress page, and may be incomplete and/or unreliable. For guidance on developing this draft, see Wikipedia:So you made a userspace draft.

Find sources: Google (books · news · scholar · free images · WP refs) · FENS · JSTOR · TWL
Easy tools: Citation bot (help) | Advanced: Fix bare URLs
This page was last edited by XB001 (talk | contribs) 17 months ago. (Update timer)

Finished writing a draft article? Are you ready to request an experienced editor review it for possible inclusion in Wikipedia? Submit your draft for review!

Thoma Xhixho

Thoma Xhixho
Thoma Xhixho
	Xhixho më 1963
Born	3 Prill 1920; Suhë, Gjirokastër, Shqipëri
Died	29 Nëntor 2002; Tiranë, Shqiperi
Service / branch	Ushtria Shqiptare
Rank	Gjeneralmajor
Commands	Batalioni "Thoma Lula" (Batalioni "Çamëria" Brigada XIX-S Divizioni I Divizioni V Divizioni VIII
Battles / wars	LIIB Lufta Nacionalçlirimtare Lufta e Libohovës Beteja e Delvinës Clirimi i Sarandës Clirimi i Delvinës Operacioni "Gjarpri i verbër"
Alma mater	Akademia Ushtarake 'Voroshillov' Akademia Ushtarake 'Frunze'
Spouse(s)	Sofika Pecani Xhixho
Children	Vera Xhixho Piro Xhixho Sokol Xhixho
Relations	Pano Xhixho (vella)

Thoma Koço Xhixho (3 Prill 1920 – 29 Nëntor 2002) ishte Gjeneralmajor i Ushtrisë Shqiptare, shkencëtar ushtarak, themeluesi dhe komandanti i parë i Akademisë Ushtarake Shqiptare.^[1]^{[18][22][24][32]} Ai është një prej hartuesve të Artit Ushtarak Shqiptar dhe dokumenteve e rregulloreve bazë të përgatitjes së Ushtrisë Shqiptare.^[1]^[2] Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Thoma Xhixho ishte një ndër drejtuesit e rëndësishëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare Shqiptare. Në fillesat e Rezistencës Antifashiste në Shqipëri, ai ishte një prej pjesëtarëve të parë të saj dhe një ndër komandantët e parë të rezistencës së armatosur ndaj forcave okupatore.^[1]^[3]^[10]

Lindur në Suhë të krahinës së Lunxhërisë, Gjirokastër, Xhixho u rrit në një familje me tradita të hershme patriotike.^[4] Ai u lidh që herët me Rezistencën Antifashiste dhe Lëvizjen Nacionalçlirimtare. Xhixho u ngjit gradualisht në radhët e Levizjes Antifashiste dhe UNÇSH, nga komandant njësiti guerril, komisar kompanie, komisar batalioni e më pas komisar Brigade. Gjatë LIIB ai ishte në udheheqje të disa prej operacioneve luftarake kundër forcave ushtarake të Italisë Fashiste dhe Gjermanisë Naziste në Zonën e I-rë Operative Vlorë-Gjirokastër-Mallakastër.

Pas Luftës, Xhixho shërbeu në krye të Divizioneve e njësive të tjera të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare dhe kontribuoi në ngritjen dhe ristrukturimin e njësive të Ushtrisë Shqiptare të sapodalë nga lufta. Ai ishte Komandant i Shkollës së Bashkuar të Oficerëve dhe Komandant i Akademisë Ushtarake Shqiptare. Në vitet ’60-’70, Xhixho ishte Drejtor i Përgatitjes Luftarake të Ushtrisë në Ministrinë e Mbrojtjes.

Jeta e hershme dhe fillesat e aktivitetit

Thoma Xhixho u lind dhe u rrit në një familje të varfër shqiptare në Suhë, Lunxhëri, Rrethi i Gjirokastrës, në Jug

të Shqipërisë. Babai i tij, Kostandini (Koço) sidhe e ëma Katerina, dhe e gjithë familja merreshin me bujqësi. Xhixho mbaron shkollën fillore në Suhë dhe pjesërisht në Poliçan. Në një kohë kur shumica

e popullsisë së varfër e punëtore të Shqipërisë nuk shkolloheshin fare ose mbaronin vetëm ciklin fillor të shkollës, Xhixho me mbështetjen e familjes, u bë i pari nga vendlindja e tij që shkoi në gjimnaz. Ai përfundoi gjimnazin në qytetin e Gjirokastrës (sot “Gjimnazi Asim Zeneli”). Gjatë këtyre viteve, ai ndihmonte e punonte për familjen e cila e kishte marrë atë për strehim në qytet sidhe punoi për disa kohë si sekretar pa rrogë në një studio avokatie në Gjirokastër. Pas mbarimit të shkollës, ai u kthye pranë familjes në Suhë, ku punoi për disa kohë në bujqësi, në ndihmë të familjarëve. Në këtë kohë pranohet në një kurs ushtarako-policor të organizuar nga shteti. Dërgohet në Tiranë e në Kazerta, Itali me studime. Me pushtimin e Shqipërisë nge Italia fashiste, Xhixho kthehet në vendlidje. Gjatë kësaj kohe, ai lidhet me komunistët dhe Lëvizjen e Rezistencës që sapo kish filluar të merrte formë. Ai lidhet dhe bashkëpunon me disa prej figurave kryesore të Lëvizjes së Rezistencës si Bedri Spahiu, Tahir Kadare, Vasil Kati etj.^[1]^[21][22]

Lufta e Dytë Botërore dhe LANÇl

Rezistenca Antifashiste, Lufta Nacionalçlirimtare dhe Zona e I-rë Operative

Prilli i vitit 1941, Xhixho bëhet pjesëtar i Lëvizjes Antifashiste Nacionalçlirimtare.^[1][4] Nga Janari deri në Dhjetor 1942, Thoma Xhixho ishte komandant i njësitit guerril e çetës territoriale të zonës. Që në fillesat e rezistencës së armatosur, ai ishte ne krye të aksioneve të para për çarmatimin e postave të xhandarmërisë, ushtrisë e karabinierisë në Rrethin e Gjirokastrës. Në bashkëpunim me drejtues të tjerë të Lëvizjes Antifashiste, Xhixho ishte në krye të disa prej aksioneve të rëndësishme të njësiteve guerrile për goditjen dhe sabotimin e forcave dhe infrastrukurës së okupatorëve dhe bashkëpunëtorëve të tyre në qytetin e Gjirokastrës dhe Zonën e I-rë Operative (ZIOp).^[1][4]

Në Dhjetor 1942, Xhixho punon në menyrë aktive në terren për organizimin e rezistencës së armatosur në krahinën Lunxhëri. Në Janar 1943, ai emërohet Përgjegjës Ushtarako-Politik për krahinën Lunxhëri-Rrëzë. Në Prill 1943 Xhixho bëhet anëtar i PKSH. Në Gusht 1943 ai merr detyrën e Komisarit të Komandës së Vendit Lunxhëri.^[1] Në Shtator 1943, njësiti guerril i komanduar nga Thoma Xhixho, në bashkëveprim me forcat e batalionit “Misto Mame” etj., merr pjesë në rrethimin e Divizionit italian “Peruxhia” në Gërhot sidhe në goditjen ndaj autokolonës së ushtrisë naziste e cila përpiqej të hynte në territorin shqiptar në drejtimin Janinë-Gjirokastër.^[1][4]

Nga Janari 1944, Xhixho shërben si komisar në njësitë e Grupit të IV-ët Partizan ‘Çamëria’. Ai shërben fillimisht në detyrën e komisarit të kompanisë e më pas komisar i batalionit ‘Telo Plaku’, komisar i batalionit ’Thoma Lula’ (batalioni ‘Çamëria’). Në Prill 1944, në krye të batalioneve të Grupit të IV-ët Partizan, merr pjesë në luftimet kundër forcave të ushtrisë gjermane gjatë Operacionit “Blindschleiche”. Në Maj 1944, në Kongresin e Përmetit ai merr një nga gradat e larta të kohës, Major i Ushtrisë Nacionalçlirimtare. Me formimin e Brigadës së XIX-të Sulmuese (mbi bazën e Grupit të IV-ët ‘Çamëria’), merr detyrën e Komisarit të kësaj brigade.^{[1][3][27][29]} Gjatë luftës, vëllai i Xhixhos, Pano Xhixho ishte komisari i batalionit “Misto Mame” dhe më pas mori detyrën e komisarit të batalionit të III-të të Brigadës së VIII-të Sulmuese. Ai është Dëshmor i Atdheut.^{[1][5][6][23]} Në krye të fomacioneve luftarake partizane, Xhixho mori pjesë në çlirimin e qyteteve, Delvinë, Sarandë, Gjirokastër, Konispol, Libohovë etj.

Pas-lufta

Krijimi, forcimi dhe drejtimi i njësive të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare

Menjëherë pas Çlirimit të Shqipërisë, në vitin 1945, Thoma Xhixho bën pjesë në grupin e parë të ushtarakëve që u dërgua për studimet e larta në Akademitë e huaja. Së bashku me një grup ushtarakësh, ai dërgohet për studime në Akademinë Ushtarake ‘Frunze’ në Bashkimin Sovjetik.^[1][9] Në vitin 1947, pas kthimit në atdhe për nevoja urgjente të ushtrisë^[1][9], ai caktohet menjëherë në detyrën e shefit të shtabit të Divizionit të I-rë në Tiranë. Gjatë kohës së Provokacioneve Greke në vitet 1948-1950, ai shërben në detyrat e shefit të shtabit të Divizionit të VIII-të ‘Korça’ dhe Divizionit të V-të ‘Kurveleshi’, të dislokuara përgjatë kufirit shtetëror Shqipëri-Greqi. Me riorganizimin e strukturave të Ushtrisë Shqiptare, gjatë viteve 1950-1952 dhe 1954-1958, Xhixho shërben si komandant i Brigadës së XXII-të Autonome në Burrel dhe komandant i Brigadës së V-të të Këmbësorisë Malore në Gjirokastër.^[1][25]

Themelimi dhe drejtimi i shkollave ushtarake shqiptare dhe kurseve të larta akademike

Komandant i Shkollës së Bashkuar të Oficerëve

Në Dhjetor 1952, Xhixho emërohet Komandant i Shkollës së Bashkuar të Oficerëve në Tiranë. Në këtë detyrë ai u bë drejtuesi dhe organizuesi i parë i Kursit të lartë 2-vjeçar të oficerëve. Kjo përbënte dhe pervojën e parë në Shqipëri të krijimit të një programi akademik e përgatitor të këtij niveli për oficerë karriere me eksperiencë.^{[1] [22]}

Themelues dhe Komandant i Shkollës së Lartë të Ushtrisë (Akademia Ushtarake)

Më 10 maj 1958 krijohet për herë të parë në historinë e Shqipërisë, Akademia Ushtarake Shqiptare (fillimish u quajt Shkolla e Lartë Ushtarake). Për formimin e Akademisë (Shkollës së Lartë Ushtarake) u ngarkua Thoma Xhixho. Në urdhërin. nr 400 të vitit 1958, të nxjerrë nga ministri i Mbrojtjes Gjeneralkolonel Beqir Balluku, “Mbi formimin e Shkollës së Lartë Ushtarake”, thuhet: “Për formimin e Shkollës ngarkohet Kolonel Thoma Xhixho”.^{[1][7[33]][24]}

Xhixho së bashku me pjesëtarët e stafit të tij Niko Dulaku, Ferik Hoda, Elami Hado, Veip Aliaj, Hysni Rusi e Dhimiter Ndrenika filloi punën për ngritjen e këtij institucioni. Krijimi i Akademisë bëhej në kushte kur Ushtria Shqiptare nuk trashëgonte ndonjë institucion të tillë shkencor. Një institucion kaq i lartë nuk kishte qenë në të gjitha kohërat e ekzistencës së Ushtrisë Shqiptare dhe si rezultat, përvoja në këtë drejtim mungonte. E vetmja përvojë që ekzistonte, ishte ajo e Kursit të Lartë të Oficerëve, të cilin i takoi ta organizonte dhe drejtone po Thoma Xhixho. Për krijimin dhe ndërtimin e Akademisë u punua shkallë-shkallë. Në fillim u krijuan kurse gjashtë-mujore e një-vjeçare për oficerë gjitharmësh e artileri e më vonë, me radhë, deri sa ajo u plotësua e përgatiste të gjitha llojet e armëve e shërbimeve që kishte nevojë ushtria.^[1][11][20]

Kështu Ushtria Shqiptare, për herë të parë krijoi një institucion të lartë ushtarak, të organizuar dhe të drejtuar nga kuadro dhe pedagogë shqiptarë. Akademia u bë një qendër e rëndësishme shkencore dhe laborator në përpunimin e Artit Ushtarak. Dhe ky nder i takoi Thoma Xhixhos, si komandant i parë i Akademisë Ushtarake, i cili, së bashku me stafin e tij, vuri themelet e saj.^{[1][12][22][30]}

Në vitin 1960, Xhixho shkoi me studime në Akademinë “Voroshillov” dhe pas kthimit në vitin 1961, emërohet sërish komandant i Akademisë Ushtarake. Gjeneralmajor Thoma Xhixho ishte komandant i Akademisë që prej krijimit të saj në vitin 1958 e deri në vitin 1966. Më pas ai u rikthye në Akademi si zv.Komandant , Instruktor i Përgjithshëm dhe Shef i Degës Ushtarako-Shkencore në vitet 1972-1977. Gjeneral Xhixho shërbeu si konsulent dhe pedagog i jashtëm në Akademinë Ushtarake deri në vitin 1981. Ai mbetet edhe sot një nga drejtuesit dhe pedagogët më jetëgjatë në Akademinë Ushtarake Shqiptare, duke qenë në shërbim të saj përreth 17 vjet. Deri në fund të angazhimit të tij në Ushtrinë Shqiptare, Gjeneral Xhixho i dedikoi 20 vjet shkollave ushtarake, edukimit dhe arsimit në ushtri.^[1]

References

^ ^a ^b ^c ^d Zotaj, Bernard (2022). Gjeneral Thoma Xhixho, I pari Komandant i Akademisë Ushtarake Shqiptare (in Albanian). Tiranë: West Print. ISBN 978-9928-363-20-6.
^ Xhixho, Thoma (2022). Koncepte për Artin Ushtarak (in Albanian). Tiranë. ISBN 978-9928-363-23-7.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
^ Xhixho, Thoma; Buxheli, Avni; Mitrojorgji, Vango; Çuçi, Edip; Nasto, Vangjel; Karanxha, Kosta; Kondi, Asllan; Sharra, Kristo; Kuçuku, Veledin (2000). Historiku i Brigadës së XIX-të Sulmuese (in Albanian). Tiranë: Tirana.
^ Xhixho, Perikli (2010). Suha, mes natyrës e historisë (in Albanian). Tiranë. ISBN 978-9928-363-23-7.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)

External links

www.example.com

[:0-1] Zotaj, Bernard (2022). Gjeneral Thoma Xhixho, I pari Komandant i Akademisë Ushtarake Shqiptare (in Albanian). Tiranë: West Print. ISBN 978-9928-363-20-6.

[2] Xhixho, Thoma (2022). Koncepte për Artin Ushtarak (in Albanian). Tiranë. ISBN 978-9928-363-23-7.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)

[3] Xhixho, Thoma; Buxheli, Avni; Mitrojorgji, Vango; Çuçi, Edip; Nasto, Vangjel; Karanxha, Kosta; Kondi, Asllan; Sharra, Kristo; Kuçuku, Veledin (2000). Historiku i Brigadës së XIX-të Sulmuese (in Albanian). Tiranë: Tirana.

[4] Xhixho, Perikli (2010). Suha, mes natyrës e historisë (in Albanian). Tiranë. ISBN 978-9928-363-23-7.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Line 53: / Line 53: @@
 Në Dhjetor 1942, Xhixho punon në menyrë aktive në terren për organizimin e rezistencës së armatosur në krahinën Lunxhëri. Në Janar 1943, ai emërohet Përgjegjës Ushtarako-Politik  për krahinën Lunxhëri-Rrëzë. Në Prill 1943 Xhixho bëhet anëtar i PKSH. Në Gusht 1943 ai merr detyrën e Komisarit të Komandës së Vendit Lunxhëri.<sup>[1]</sup> Në Shtator 1943, njësiti guerril i komanduar nga Thoma Xhixho, në bashkëveprim me forcat e batalionit “Misto Mame” etj., merr pjesë në rrethimin e Divizionit italian “Peruxhia” në Gërhot sidhe në goditjen ndaj autokolonës së ushtrisë naziste e cila përpiqej të hynte në territorin shqiptar në drejtimin Janinë-Gjirokastër.<sup>[1][4]</sup>
 Nga Janari 1944, Xhixho shërben si komisar në njësitë e Grupit të IV-ët Partizan ‘Çamëria’. Ai shërben fillimisht në detyrën e komisarit të kompanisë e më pas komisar i batalionit ‘Telo Plaku’, komisar i batalionit ’Thoma Lula’ ('''batalioni ‘Çamëria’'''). Në Prill 1944, në krye të batalioneve të Grupit të IV-ët Partizan, merr pjesë në luftimet kundër forcave të ushtrisë gjermane gjatë Operacionit “''Blindschleiche''”. Në Maj 1944, në Kongresin e Përmetit ai merr një nga gradat e larta të kohës, Major i Ushtrisë Nacionalçlirimtare. Me formimin e '''Brigadës së XIX-të Sulmuese''' (mbi bazën e Grupit të IV-ët ‘Çamëria’), merr detyrën e Komisarit të kësaj brigade.<sup>[1][3][27][29]</sup> Gjatë luftës, vëllai i Xhixhos, Pano Xhixho ishte komisari i batalionit “Misto Mame” dhe më pas mori detyrën e komisarit të batalionit të III-të të '''Brigadës së VIII-të Sulmuese'''. Ai është Dëshmor i Atdheut.<sup>[1][5][6][23]</sup> Në krye të fomacioneve luftarake partizane, Xhixho mori pjesë në çlirimin e qyteteve, Delvinë, Sarandë, Gjirokastër, Konispol, Libohovë etj.
+==  Pas-lufta ==
+=== '''Krijimi, forcimi dhe drejtimi i njësive të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare''' ===
+Menjëherë pas Çlirimit të Shqipërisë, në vitin 1945, Thoma Xhixho bën pjesë në grupin e parë të ushtarakëve që u dërgua për studimet e larta në Akademitë e huaja. Së bashku me një grup ushtarakësh, ai dërgohet për studime në Akademinë Ushtarake '''‘Frunze’''' në '''Bashkimin Sovjetik'''.<sup>[1][9]</sup> Në vitin 1947, pas kthimit në atdhe për nevoja urgjente të ushtrisë<sup>[1][9]</sup>, ai caktohet menjëherë në detyrën e shefit të shtabit të Divizionit të I-rë në Tiranë. Gjatë kohës së '''Provokacioneve Greke''' në vitet 1948-1950, ai shërben në detyrat e shefit të shtabit të Divizionit të VIII-të ‘Korça’ dhe Divizionit të V-të ‘Kurveleshi’, të dislokuara përgjatë kufirit shtetëror Shqipëri-Greqi. Me riorganizimin e strukturave të Ushtrisë Shqiptare, gjatë viteve 1950-1952 dhe 1954-1958, Xhixho shërben si komandant i Brigadës së XXII-të Autonome në Burrel dhe komandant i Brigadës së V-të të Këmbësorisë Malore në Gjirokastër.<sup>[1][25]</sup>
+== Themelimi dhe drejtimi i shkollave ushtarake shqiptare dhe kurseve të larta akademike ==
+=== '''Komandant i Shkollës së Bashkuar të Oficerëve''' ===
+Në Dhjetor 1952, Xhixho emërohet Komandant i '''Shkollës së Bashkuar të Oficerëve''' në Tiranë. Në këtë detyrë ai u bë drejtuesi dhe organizuesi i parë i Kursit të lartë 2-vjeçar të oficerëve. Kjo përbënte dhe pervojën e parë në Shqipëri të krijimit të një programi akademik e përgatitor të këtij niveli për oficerë karriere me eksperiencë.<sup>[1] [22]</sup>
+=== '''Themelues dhe Komandant i Shkollës së Lartë të Ushtrisë (Akademia Ushtarake)''' ===
+Më 10 maj 1958 krijohet për herë të parë në historinë e Shqipërisë, '''Akademia Ushtarake Shqiptare''' (fillimish u quajt Shkolla e Lartë Ushtarake). Për formimin e Akademisë (Shkollës së Lartë Ushtarake) u ngarkua Thoma Xhixho. Në urdhërin. nr 400 të vitit 1958, të nxjerrë nga ministri i Mbrojtjes Gjeneralkolonel '''Beqir Balluku''', “Mbi formimin e Shkollës së Lartë Ushtarake”, thuhet: “''Për formimin e'' ''Shkollës ngarkohet'' ''Kolonel Thoma Xhixho”''.<sup>[1][7[33]][24]</sup>
+Xhixho së bashku me pjesëtarët e stafit të tij Niko Dulaku, Ferik Hoda, Elami Hado, Veip Aliaj, Hysni Rusi e Dhimiter Ndrenika filloi punën për ngritjen e këtij institucioni. Krijimi i Akademisë bëhej në kushte kur Ushtria Shqiptare nuk trashëgonte ndonjë institucion të tillë shkencor. Një institucion kaq i lartë nuk kishte qenë në të gjitha kohërat e ekzistencës së Ushtrisë Shqiptare dhe si rezultat, përvoja në këtë drejtim mungonte. E vetmja përvojë që ekzistonte, ishte ajo e Kursit të Lartë të Oficerëve, të cilin i takoi ta organizonte dhe drejtone po Thoma Xhixho. Për krijimin dhe ndërtimin e Akademisë u punua shkallë-shkallë. Në fillim u krijuan kurse gjashtë-mujore e një-vjeçare për oficerë gjitharmësh e artileri e më vonë, me radhë, deri sa ajo u plotësua e përgatiste të gjitha llojet e armëve e shërbimeve që kishte nevojë ushtria.<sup>[1][11][20]</sup>
+Kështu Ushtria Shqiptare, për herë të parë krijoi një institucion të lartë ushtarak, të organizuar dhe të drejtuar nga kuadro dhe pedagogë shqiptarë. Akademia u bë një qendër e rëndësishme shkencore dhe laborator në përpunimin e Artit Ushtarak. Dhe ky nder i takoi Thoma Xhixhos, si komandant i parë i Akademisë Ushtarake, i cili, së bashku me stafin e tij, vuri themelet e saj.<sup>[1][12][22][30]</sup>
+Në vitin 1960, Xhixho shkoi me studime në Akademinë “'''Voroshillov'''” dhe pas kthimit në vitin 1961, emërohet sërish komandant i Akademisë Ushtarake. Gjeneralmajor Thoma Xhixho ishte komandant i Akademisë që prej krijimit të saj në vitin 1958 e deri në vitin 1966. Më pas ai u rikthye në Akademi si zv.Komandant , Instruktor i Përgjithshëm dhe Shef i Degës Ushtarako-Shkencore në vitet 1972-1977. Gjeneral Xhixho shërbeu si konsulent dhe pedagog i jashtëm në Akademinë Ushtarake deri në vitin 1981. Ai mbetet edhe sot një nga drejtuesit dhe pedagogët më jetëgjatë në Akademinë Ushtarake Shqiptare, duke qenë në shërbim të saj përreth 17 vjet. Deri në fund të angazhimit të tij në Ushtrinë Shqiptare, Gjeneral Xhixho i dedikoi 20 vjet shkollave ushtarake, edukimit dhe arsimit në ushtri.<sup>[1]</sup>
 == References ==