Talk:Hoërskool Sentraal

Sentraal Geskiedenis

Die regeringspogings om die Afrikanerkind te verengels, lei tot die besluit om eie Christelik-nasionale skole teenoor die suiwer Britse staatskole in die lewe te roep. Een van die skole wat uit hierdie versetbeweging ontstaan het, was Sentraal.

OOM LOKOMOTIEF

Op 11 September 1905 word die Vrije Christelike School onder die afdak van die Gereformeerde Kerk in Zastronstraat in Bloemfontein gestig. Dit was ‘n nederige begin, toe 50 leerders deur D.F. du Toit (Oom Lokomotief), in hul moedertaal onderrig is. Om vir die leerders ‘n goeie verdienste te verseker, is veral klem gele op vakke soos hout-, naald-, mandjies-, karton- en kleiwerk. Ook die handelsonderwys is bevorder. Die skool het geleidelik in die rigting van ‘n voorbereidende tegniese skool ontwikkel. Die leerdertal het so gegroei dat die kerkgebou en konsistorie van die Gereformeerde Kerk te klein was om almal te huisves. Tog het ‘n gebrek aan fondse uitbreiding gestrem en juis die probleem het talle skole laat verkrummel. Die stigters het egter vasgebyt en in 1908, na ‘n onderwyswet verseker het dat die Hollandse taal naas Engels gelyke regte sou geniet, is toegegee dat die Vrije Christelike School in ‘n staatskool omskep kan word. Vanaf 1 Julie 1908 sou die naam verander word na die Voorbereidende Praktiese Skool. ‘n Sinkgebou is ook opgerig waarin die st.4- en 5-leerders gehuisves is. In 1912 het die leerdertal reeds tot 163 gegroei. Ten spyte van verandering en groei, het die skoolbestuur onder voorsitterskap van ds. Willem Postma toegesien dat die Christelike en Afrikaanse karakter behoue gebly het. Na gereelde inspeksie het die Departement hul ingenomenheid met die skool uitgespreek en veral gemeld hoe gelukkig die kinders in die skool was.

NAAMVERANDERING

Die skool het weer ‘n naamverandering ondergaan en dit sou tot 1930 as die Voorbereidende Tegniese skool bekend staan. Vanaf April 1916 is die skool se status verhoog tot middelbare skool en kon leerders tot st.8 opgelei word. In dieselfde jaar sou die getal styg tot 300 leerders. Ruimte en klaskamers was ‘n ernstige probleem en daar is selfs van die Gereformeerde Kerk se pastorie gebruik gemaak. Reeds in 1912 is ‘n eie skoolgebou belowe, maar as gevolg van teenkanting en ‘n gesloer met bouplanne, is die eerste fase van die nuwe gebou in 1917 voltooi. Spoedig was die gebou te klein om die 560 leerders en 23 opvoeders te huisves. Weer moes van bykomende lokale gebruik gemaak word.

Ook aandklasse is aangebied aan persone wat tegniese of handelsrigting hul loopbaan wou maak. Afrikaans as vak is ook in hierdie tyd ingevoer. In 1919 het die eerste vyf leerders die Junior Sertifikaat-eksamen met sukses afgelê. Voorts sou leerders die matrikulasie-eksamen, die OVS-Skooleindeksamen en ook die Hoer Taalbondeksamen gereeld met sukses aflê. Die skool het sy tegniese inslag begin verloor en die klem is na die gewone akademiese vakke verskuif. Aan die einde van 1922 was Sentraal ‘n Afrikaansmediumskool met 741 leerders.

EIE IDENTITEIT

In die jare wat sou volg, is die stigma van ‘armmanskool’ of ‘spoorwegskool’ vir goed uit die weg geruim. Daar is bewys gelewer dat deur bekwame toewyding die allerbeste kwaliteit uit die minderbevoorregte leerders gehaal kon word. Die Afrikanerkind is van sy minderwaardigheidskompleks gestroop en ware karakter, naam en identiteit is in hierdie jare nodig geag. Aan sy leerders moes die skool geken word. Die skool se akademiese prestasies was toe reeds landwyd bekend. Reeds in 1924 is die skool tot ‘n klas II Middelbare Skool verhef. Toe die eerste inlywing van die Voortrekkers deur die Eerste Minister, genl. JBM Hertzog, in 1931 waargeneem is, was die grootste meerderheid van Sentraal afkomstig. Leierskap is ook gekweek deur die instelling van ‘n leerderraad in 1926. In die twintigerjare is aan die skool se kleure, leuse en naam aandag gegee. Op 22 November 1929 is finaal besluit om die naam te verander na Sentrale Hoërskool waaronder die laerskool ook sou val. Sentraal het in die moeilike oorlogsjare van 1939 – 1946 simbool van sy volk se swaarkry, stryd en oorwinning geword. Vanaf Julie 1928 is die skool onder die beheer van die skoolraad geplaas – daar sou nie aan die identiteit van die skool verander word nie. Die eerste jaarblad verskyn in 1930 en op die voorblad het die nuwe wapen en leuse gepryk. Werk en wen. Die Skoollied is in 1932 deur ‘n personeellid, FJ Eybers, geskryf en deur Mnr PJ Lemmer getoonset – dieselfde skoollied wat nog gereeld met saalperiodes geesdriftig deur die leerders gesing word.

UITBREIDINGS

Beperkte klaskamerruimte en beknopte skoolgrond was spoedig weer ‘n knelpunt. In die loop van 1933 het die Provinsiale Administrasie begin om die hospitaalgebou in Andries Pretoriusstraat in klaskamers, ‘n personeelkamer, ‘n kantoor vir die hoof en ‘n saal te omskep. Die gebou was ver van die ideaal, maar tog ‘n groot verbetering. Deur die hulp en toedoen van die NG en Gereformeerde Kerk, is in 1933 begin om ‘n koshuis in een van die verpleegstertehuise in te rig.

Sedert 1932 is die skool tot ‘n klas I-skool opgegradeer. In 1938 is die hoer- en laerskool twee volwaardige moderne skoolgeboue in die vooruitsig gestel. Tog was die 1 400 leerlinge van die twee skole in 1942 steeds ingehok met haas geen speelterrein nie en slegs een voetbalveld tot hul beskikking. Intussen is met die bou van ‘n swembad begin, waaraan seuns en onderwysers fluks gehel het. Daar sou ook aandag aan die bou van ‘n afsonderlike dogterskoshuis geskenk word. Die nuwe skoolgebou is in 1944 voltooi. Werner Smit 19:33, 26 March 2019 (UTC) — Preceding unsigned comment added by WernerSmit (talk • contribs)