Leonid Brezhnev
.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
Leonid Ilitx Brezhnev (errusieraz: Леони́д Ильи́ч Бре́жнев, lʲɪɐˈnʲid ɪlʲˈjitɕ ˈbrʲeʐnʲɪf ahoskatua; ukraineraz: Леоні́д Іллі́ч Бре́жнєв; (Kamianske, Yekaterinoslaveko gobernazioa, Errusiako Inperioa, gaur egun, Ukraina 1906ko abenduaren 19agreg./abenduaren 6ajul. - Mosku 1982ko azaroaren 10), Sobietar Batasuneko buru izan zen 1964tik 1982ra arte. Lehenengo urteetan, beste batzuekin batera partekatu zuen boterea. Alderdiko Idazkari Orokorra urte bertsuen artean izan zen, nahiz bitan Sobiet Goreneko Burua (Estatuburua alegia), 1960tik 1964ra arte, eta 1977tik 1982ra arte.
Idazkari nagusi gisa hemezortzi urteko agintaldia luzeenetako bat izan zen, Iósif Stalinek bakarrik gainditua. Brezhneven gobernuan garaian, Sobietar Batasunaren eragin globala nabarmen hazi zen, hein batean, herrialde horrek garai horretan izan zuen hedapen militarraren ondorioz, baina, sarritan, buruzagi gisa izan zuen jarduera kritikatua izan da geldialdi ekonomiko baten hasiera markatzeagatik, brezhneviar geldialdia izenez ezaguna; horrek arazo ekonomiko larriak eragin zituen, azkenean, 1991n, Sobietar Batasunaren desegitea ekarri zuena.
Brezhnev Kamiansken jaio zen, langile errusiarren familia batean. Dnieprodzerzhinsk-eko Metalurgia Institutuan graduatu ondoren, ingeniari metalurgikoa egin zen Ukrainako burdinaren eta altzairuaren industrian. 1923an, «Komsomol»-en (Gazteriaren Batasun Komunista) sartu zen, eta, 1929an, Alderdi Komunistan afiliatu zen, eta, bere gaietan, zeregin aktiboa izan zuen. Bigarren Mundu Gerran soldadutza egiteko errekrutatu zuten berehala; 1946an, armada utzi zuen jeneral-maior mailarekin. 1952an, Brezhnevek Batzorde Nagusiko kide bihurtu zen, eta, 1964an, Nikita Khrustxov ordeztu zuen lehen idazkari gisa; Aleksei Kosyginek ordeztu zuen Khrustxov Ministro Kontseiluko lehendakari postuan.
Lider gisa, Brezhnevek taldean lan egiten zuen, eta, jardun aurretik, lankideekin kontsultatzen saiatzen zen, baina erreforma ekonomiko garrantzitsurik egin gabe gobernatzeko asmoak gainbehera nazionala ekarri zuen 1970eko hamarkadaren erdialdean, geldialdiaren aroa izenez ezaguna. Gastu militarrak nabarmen hazi ziren, eta, mendebaldeko blokearen arabera, herrialdearen BPGaren % 15 inguru ziren (SESB beraren arabera, % 8), eta gero eta zaharragoa eta eraginkortasun gutxiago zuen lidergoak oinarriak ezarri zituen BPG gero eta murritzagoarentzat, Mendebaldeko nazioekin alderatuta. SESBen buru zela, Ekialdeko eta Mendebaldeko herrialdeen arteko distentsioa bultzatu zuen Brezhnevek. Azken erabaki garrantzitsua izan zen armada sobietarra Afganistanera bidaltzea, mujahidinen aurka borrokatzen ari zen gobernu hauskorra salbatu nahian.
Brezhnev 1982ko azaroaren 10ean hil zen, eta Juri Andropovek ordezkatu zuen idazkari nagusi gisa. Brezhnevek pertsonaganako kultua sustatu zuen, baina ez Stalinen gobernuaren maila berean. Mijaíl Gorbatxovek, 1985etik 1991ra SESB gidatu zuenak, bere ondarea salatu, eta Sobietar Batasunaren liberalizazio-prozesua gidatu zuen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Brezhnev Ilia Jakovlevitx Brezhnevh metalurgiako beharginaren eta haren emazte Natalia Denísovnaren semea zen. Bere bizitzako hainbat unetan, Brezhnevek bere jatorri etnikoa txandaka zehaztu zuen, ukrainarra zehin errusiarra, eta azken hori hautatu zuen Alderdi Komunistan gora zihoala[1]. Errusiako Iraultzaren ondorengo urteetan, gazte askok bezala, heziketa teknikoa jaso zuen, hasiera batean lurren kudeaketan oinarritua, eta agrimensore gisa hasi zen; gero, metalurgian. Dnieprodzerzhinskeko Metalurgia Institutuan graduatu zen 1935ean[2], eta ingeniari metalurgikoa egin zen Ukrainako ekialdeko burdinaren eta altzairuaren industrian. Alderdi Komunistako gazteen antolamenduan sartu zen, Komsomolen, 1923an, eta, alderdian, 1929an[1].
1935. eta 1936. urteetan, Brezhnevek nahitaezko soldadutzarako errekrutatu zuten, eta tanke-eskola batean ikastaroak egin ondoren, komisario politiko gisa jardun zuen tanke-fabrika batean. Geroago, 1936an, Dnieprodzerzhinsk (eskola teknikoa) Metalurgia Institutuko zuzendari izan zen. 1936an, Dnipropetrovsk-eko eskualde-zentrora bidali zuten, eta, 1939an, alderdiko idazkari izendatu zuten Dnipropetrovsk-en[2], hiriko defentsa-industria garrantzitsuenen arduraz. 1937tik 1939ra bitarteko Stalinen Purga Handitik bizirik ateratzen zenak, igoera azkarrak lor zezakeen, purgek kargu asko ireki baitzituzten alderdiaren eta estatuaren goiko eta erdiko mailetan[1].
Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Soldadutza eta ibilbidearen hasiera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Alemania naziak Sobietar Batasuna inbaditu zuenean, 1941eko ekainaren 22an, Brezhnev, alderdiko maila ertaineko funtzionario gehienak bezala, berehala errekrutatu zuten. Dnipropetrovsk hiria alemanen esku geratu baino lehen, abuztuaren 26an, bertako industriak Sobietar Batasunaren ekialderantz ebakuatzeko lan egin zuen, eta, gero, komisario politiko izendatu zuten. Urrian, Brezhnev Hegoko Fronteko administrazio politikoko zuzendariorde izendatu zuten, Brigada-komisario gisa[3]. Alemanek Ukraina okupatu zutenean, 1942an, Brezhnev Kaukasora bidali zuten 1943ko apirilean, Transkaukasiako fronteko administrazio politikoko zuzendariorde gisa. 1943ko apirilean, 18. Armadako Departamentu Politikoko buru izendatu zuten. Geroago, urte horretan bertan, 18. armada Ukrainako Lehen Fronteko partaide izan zen, Armada Gorriak ekimena berreskuratu eta, Ukrainan barrena, mendebalderantz jo zuenean[4]. Fronteko komisario politiko nagusia Nikita Khrustxov zen, Brezhneven ibilbidearen mezenas garrantzitsua; izan ere, 1931tik, alderdikide egin eta gutxira, Brezhnevek bat egin zuen Khrustxovekin, eta Khrustxovek bere babespeko hartu zuen denbora gutxian, eta horrek igoera erraztuko zion[5]. Europan gerra amaitzerakoan, Brezhnev Laugarren Fronte Ukrainarraren komisario politiko nagusia zen, eta Pragan sartu zen alemaniarren errenditzearen ondoren[3].
Brezhnevek sobietar armada 1946ko abuztuan utzi zuen, jeneral-maior mailarekin, baina, gerra osoa, komisario politiko gisa eman zuen komandante militarrari zegozkion funtzioak bete beharrean. Ukrainan berreraikitze-proiektuetan lan egin ondoren, berriro Dnipropetrovskeko lehen idazkari bihurtu zen. 1950ean, SESBeko Sobiet Gorenaren diputatu izendatu zuten SESBeko lege-organo nagusia. Urte horretan bertan, Moldavian, alderdiko lehen idazkaria izatera igo zen[6] . 1952an, Alderdi Komunistaren Batzorde Nagusiko kide egin zen, eta Presidiumeko (lehengo Politburo) kide izateko hautagai aurkeztu zen[7].
1953ko martxoan, Stalin hil zenean, haren ondorengo berrantolamenduan Presidiuma indargabetu, eta Politburo txiki bat berrezarri zen. Brezhnevek Politburoko kide izatea ez bazuen lortu ere, Sobietar Armadako eta Itsas Armadako Zuzendaritza Politikoko buru izendatu zuten, teniente jeneralaren mailarekin. Oso posizio ona zen, ziurrenik Khrustxov babeslearen botere berriari esker lortua, Stalin ordezkatu baitzuen alderdiko idazkari nagusi gisa. 1955eko maiatzaren 7an, Brezhnev Kazakhstango RSSko Alderdi Komunistako lehen idazkaria izendatu zuten. Bere funtzioa erraza zen: lur berriak nekazaritzarako emankorrak egitea; zuzentarau horrekin hasi zen hasieran arrakastatsua izan zen lur birjinen kanpaina[6].
1956ko otsailean, Brezhnev Moskura itzuli zen, Politburoko kide izateko hautagai gisa eta defentsa-industria, espazio-programa, industria astuna eta kapital-eraikuntzaren kontrolaren agintearekin[8]. Hori dela eta, Kazakhstanen lanean jarraitzeari uko egin zion, eta asmatu egin zuen, hurrengo urteetako uztak etsigarria zela erakutsi baitzuen eta bere ibilbide politikoa kaltetu baitzezakeen gelditu izan balitz. Orain, Khrustxoven segizioko goi-mailako kide zen, eta, 1957ko ekainean, alderdiaren zuzendaritzan, Khrustxov babestu zuen guardia estalinista zaharraren aurkako borrokan, «Alderdiaren kontrako taldea» delakoan. Guardia zaharraren porrotaren ondoren, Brezhnevek Politburoko eskubide osoko kide egin zen. Batzorde Nagusiko bigarren idazkari bihurtu zen 1959an[6], eta, 1960ko maiatzean, SESBeko Sobiet Gorenaren Presidiumeko presidente kargura goratu zuten[9]. Estatu buru nominala egin zuten, botere erreala, alderdi idazkari gisa, Khrustxovek baitzuen. 1962an, Belgradeko ohorezko herritar izendatu zuten Brezhnev[10].
Khrushcheven deposizioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1962. urtera arte, gutxi gorabehera, Khrustxoven egoera alderdi buru gisa ziurra zen, baina buruzagi zaharra erratikoago bihurtu zen, eta haren errendimendua lankide agintarien konfiantza zapuzten zuen. Sobietar Batasunaren arazo ekonomikoek ere areagotu egin zuten lidergoaren gaineko presioa. Itxuraz, Brezhnev Khrustxoven leial izaten jarraitzen zuen, baina, 1963an, boteretik urruntzeko konplot batean sartu zen, eta, beharbada, zeregin nabarmena izanez. 1963an, Brezhnevek Frol Kozlov (Khrustxovek babesturiko beste bat) ordezkatu zuen Batzorde Zentraleko idazkari gisa, Khrustxoven ondorengo tokia hartuz[11]. 1964an, Khrustxovek bigarren idazkari egin zuen, hitzez hitz alderdiaren alboko buruzagi[12].
1964ko urrian, Eskandinavia eta Txekoslovakiatik itzuli ondoren, eta ezer arrarorik sumatu gabe, Khrustxov oporretara joan zen Pitsundara, Itsaso Beltzetik gertu. Itzultzean, Presidiumeko funtzionarioek zorionak eman zizkioten karguan egindako lanagatik. Anastas Mikoianek bisita egitera joan zitzaion, eta bere egungo egoerarekin ezin zitekeela oso gustura egon eman zion aditzera. Vladimir Semitxastny, KGBko burua[13], konspirazioaren alderdi erabakigarria izan zen, haren betebeharra baitzen Khrustxov informatzea norbait lidergoaren aurka konspiratzen ari ote zen. Nikolai Ignatov, khrustxovek kaleratua, ahopeka, Batzorde Nagusiko kide batzuen iritzia eskatu zuen. Zenbait saiakera huts egin ondoren, urriaren 12an, Mijail Suslovek, haren lagun konspiratzaileak, telefonoz deitu zion Khrustxovi, eta Moskura itzultzeko eskatu zion, sobietar nekazaritzaren egoerari buruz eztabaidatzeko. Denborarekin, Khrustxovek zer gertatzen ari zen ulertu zuen, eta Mikoiani esan zion: «Ni banaiz arazoa, ez dut erresistentziarik ipiniko»[14]. Mikoian buru zuen gutxiengo batek Khrustxov kendu nahi zuen lehen idazkariaren kargutik, baina mantendu nahi zuen Ministroen Kontseiluko lehendakari gisa; Brezhnev buru zuen gehiengoak, berriz, jarduera politikotik atera nahi zuen[14].
Brezhnevek eta Nikolai Podgornik Batzorde Zentralera apelatu zuten, Khrustxov erruduntzat joz porrot ekonomikoengatik eta boluntarismoa eta portaera lizuna leporatuz. Brezhneven aliatuek eraginda, Politburoko kideek Khrustxov kargutik kentzearen alde bozkatu zuten[15]. Gainera, Batzorde Nagusiko kide batzuek zigorren bat ezarri nahi zioten. Baina Brezhnevek, dagoeneko idazkari nagusiaren kargua aseguratuta, arrazoi gutxi ikusi zituen bere lehengo mentorea are gehiago zigortzeko[16]. Brezhnev lehen idazkari izendatu zuten, baina une hartan trantsizioko lider bat izango zela uste zen, beste lider bat sartu arte bakarrik egongo zena[17]. Aleksei Kosygin izendatu zuten gobernuburu, eta Mikoian estatuburu bihurtu zen[18]. Brezhnevek eta haren lagunek Iosif Stalin hil ondorengo alderdiaren ildo nagusiaren alde zeuden, baina uste zuten Khrustxoven erreformek egonkortasunaren zati handi bat kendu ziotela Sobietar Batasunari. Khrustxov kanporatzeko arrazoi nagusietako bat izan zen berak etengabe alboratzen zituela alderdiko beste kideak. Pravda, Sobietar Batasuneko egunkaririk garrantzitsuena, gai iraunkor berriei buruz idatzi zuen, hala nola lidergo kolektiboa, plangintza zientifikoa, adituekin kontsulta, antolaketaren erregulartasuna eta konspirazioen amaiera. Khrustxov argi publikotik atera zenean, ez zen inolako herri-hunkipenik izan; izan ere, sobietar herritar gehienek, intelligentsia barne, egonkortze-aldi bat, sobietar gizartea etengabe garatzea eta hurrengo urteetan etengabe hazkunde ekonomikoa izatea aurreikusten zuten[16].
Estatuko agintean[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Estatu buruan, Brezhnevek aginte-afera andana (komunista ez ziren estatuekiko hartu-emana edo barneko garapen ekonomikoa) Kosygin eta Nikolai Podgorniren esku utzi zituen. Brezhnevek kanpo eta militar aferak hartu zituen bere gain.
1967-68an, Txekoslovakiako Alexander Dubcek herrialdeko sistema komunista malgutzen saiatu zenean, Brezhnevek mendebaldean Brezhnev Doktrina deritzona garatu zuen, hots: «Sobietar Batasunak beste herrialde bateko politikan sartzeko eskubidea dauka baldin eta herrialde horrek gainerako herrialde sozialisten interesak mehatxupean kokatzen baititu». Doktrina horren azpian Sobietar Batasunak zein Varsoviako Ituneko aliatuek Txekoslovakia inbaditzea justifikatzen zen.
1970eko hamarkadan, Mendebaldeko Alemaniarenganako erlazioa normaltzen saiatu zen, AEBrenganakoa beratu nahian. Aldi berean, Sobietar Batasunaren ahalmen militarra modernizatu, eta zabaldu zuen. Bere agintaldian, arma nuklearren parekotasuna lortu zuen AEBrekin, eta bere espazio-programak amerikarrena gainditu zuen. SESBeko itsas-armadak munduko handiena izaten jarraitu zuen. Deskolonizazio prozesuan, mugimendu ezkertiarrei laguntza militarra eskaini zien.
Baina programa handinahi horrek defentsa eta aire-espazio industriak ongi hornituta uzten bazuen ere, ekonomiako beste arlo batzuk diru laguntzarik gabe geratu ziren. Sobietar Batasuneko nekazaritza, kontsumo-ondasun industria edo osasun zerbitzuak behera joan ziren hamarkada osoan, eta, ondorioz, murrizketak eta bizi-kalitatea ere behera etorri ziren.
1976an, Sobietar Batasuneko mariskal bihurtu zen, Stalinen ondoren herrialdeko kargu militarrik handiena lortu duen estatuburu bakarra. Podgorni Presidiumeko burutik ere kendu zuen 1977ko maiatzean. Hurrengo hilean, Brezhnevek hartu zuen postu hori, eta, horrela, Sobiet historian, aldi berean, estatu eta alderdi buru izan den pertsona bakarra bilakatu zen.
1979an, Jimmy Carter AEBko presidentearekin, arma estrategikoak murrizteko akordioa (SALT II) hitzartu zuen, baina AEBko Senatuak akordioa berresteari uko egin zion. Handik gutxira, 1979ko abenduan, gainera, Sobietar Batasunak Afganistan inbaditu zuen. Polonian, Solidarność (Elkartasuna) sindikatua bertan behera uzten lagundu zion Wojciech Jaruzelskiri. Sobietar Batasunean, barne disidentzia isilarazteko ahaleginek ere ez zuten zalantza izpirik erakutsi.
Brezhnevek boterean bukaera arte segitu zuen, osasun arazoak gorabehera. Sobietar Batasunari egundoko botere militarra eman zion, baina zabar ibili zen gainerako ekonomia kontuetan. Bizi-kalitateak ere behera egin zuen. Gainera, alderdia eraberritu ez zuenez, zaharkituta utzi zuen.
Argazkiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
-
Brezhnev eta Richard Nixon 1973an. -
Brezhnev eta Gerald Ford 1974an. -
Jimmy Carterrekin batera SALT II akordioa siantzen. -
Brezhnev 1942an.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c Bacon & Sandle 2002, 6 orr. .
- ↑ a b McCauley 1997, 47 orr. .
- ↑ a b Green & Reeves 1993, 192 orr. .
- ↑ Murphy 1981, 80 orr. .
- ↑ Childs 2000, 84 orr. .
- ↑ a b c McCauley 1997, 48 orr. .
- ↑ Bacon & Sandle 2002, 7 orr. .
- ↑ (Ingelesez) Inc, Educational Foundation for Nuclear Science. (1982-11). Bulletin of the Atomic Scientists. Educational Foundation for Nuclear Science, Inc. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
- ↑ Hough & Fainsod 1979, 371 orr. .
- ↑ «Blic Online | Beograd | Đilas podržao predlog» web.archive.org 2008-12-21 (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
- ↑ Taubman 2003, 615 orr. .
- ↑ Taubman 2003, 616 orr. .
- ↑ Service 2009, 376 orr. .
- ↑ a b Service 2009, 377 orr. .
- ↑ Taubman 2003, 5 orr. .
- ↑ a b Service 2009, 378 orr. .
- ↑ McNeal, Robert Hatch. (1975). The Bolshevik tradition : Lenin, Stalin, Khrushchev, Brezhnev. Englewood Cliffs, N.J. : Prentice-Hall ISBN 978-0-13-079772-8. (Noiz kontsultatua: 2024-05-25).
- ↑ Taubman 2003, 16 orr. .
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Bacon, Edwin; Sandle, Mark. (2002). Brezhnev Reconsidered. Palgrave Macmillan ISBN 978–033379463X..
- Anderson, David L.; Ernst, John. (2007). The War That Never Ends: New Perspectives on the Vietnam War. University Press of Kentucky ISBN 978–0813124735..
- Brown, Archie. (2009). The Rise & Fall of Communism. Bodley Head ISBN 978–1–845–95076–5..
- Paczkowski, Andrzej; Byrne, Malcolm. (2008). From Solidarity to Martial Law: The Polish Crisis of 1980–1981. Central European University Press, 548 or. ISBN 978-9637326960..
- Childs, David. (2000). The Two Red Flags: European Social Democracy and Soviet communism since 1945. Routledge ISBN 978–0415171814..
- Hough, Jerry; Fainsod, Merle. (1979). How the Soviet Union is Governed. Harvard University Press ISBN 978–0674410300..
- Kornberg, Judith; Faust, John. (2005). China in World politics: Policies, Processes, Prospects. UBC Press ISBN 978–1588262480..
- Gaddis, John Lewis. (2005). The Cold War: A New History. Penguin Press ISBN 978–1594200629..
- Herd, Graeme P.; Moroney, Jennifer D.. (2003). Security Dynamics in the former Soviet Bloc. Routledge ISBN 978–041529732X..
- Kakar, M. Hassan. (1997). Afghanistan: The Soviet Invasion and the Afghan Response, 1979–1982. University of California Press ISBN 978–0520208935..
- Loth, Wilfried. (2002). Overcoming the Cold War: a history of détente, 1950-1991. Palgrave Macmillan ISBN 978–0333971116..
- McCauley, Martin. (1997). Who's who in Russia since 1900. Routledge ISBN 0415138981..
- McCauley, Martin. (2008). Russia, America and the Cold War, 1949–1991. Pearson Education ISBN 978–1405874309..
- Murphy, Paul J.. (1981). Brezhnev, Soviet Politician. Universidad de Míchigan ISBN 978–0899500021..
- Oliver, Michael J.; Aldcroft, Derek Howard. (2007). Economic Disasters of the Twentieth Century. Edward Elgar Publishing ISBN 978–1848441584..
- Green, William; Reeves, W. Robert. (1993). The Soviet Military Encyclopedia: A–F. Westview Press ISBN 978–0813314291..
- Sakwa, Richard. (1998). Soviet Politics in Perspective. Routledge ISBN 978–0415071534..
- Sakwa, Richard. (1999). The Rise and Fall of the Soviet Union. Routledge ISBN 978–0415122902..
- Service, Robert. (2009). History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-first Century. Penguin Books Ltd ISBN 978–0141037970..
- Taubman, William. (2003). Khrushchev: The Man and His Era. W. W. Norton & Co. ISBN 978–039332484..
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Leonid Brezhnev  |
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q765165
Multimedia: Leonid Brezhnev / Q765165
- 1906ko jaiotzak
- 1982ko heriotzak
- Sobietar Batasuneko politikariak
- Sobietar Batasuneko mariskalak
- Sobietar Batasuneko Heroiak
- Gerra Hotzako biografiak
- Ukrainarrak
- Ukrainako komunistak
- Sobietar Batasuneko estatuburuak
- Ukrainako politikariak
- Sobietar Batasuneko Alderdi Komunistako alderdiburuak
- Leninen Ordenarekin sarituak
- Gaixotasun kardiobaskularrek hildakoak
- Bandera Gorriaren Ordena jaso dutenak