Jump to content

Help:IPA/Hindi and Urdu: Difference between revisions

From Wikipedia, the free encyclopedia
Content deleted Content added
m "ङ" (ṅ) is represented by an anusvāra in Hindi
No edit summary
Line 10: Line 10:
|
|
{| class="wikitable" style="margin: 1em; text-align: center;"
{| class="wikitable" style="margin: 1em; text-align: center;"
! colspan="5" | [[Consonant]]s
! colspan="6" | [[Consonant]]s
|-
|-
! rowspan="2" | [[International Phonetic Alphabet|IPA]]
! rowspan="2" | [[International Phonetic Alphabet|IPA]]
! colspan="3" | Examples
! colspan="4" | Examples
! rowspan="2" | English approximation
! rowspan="2" | English approximation
|-
|-
! [[Devanagari|Hindi]]
! [[Devanagari|Hindi]]
!Devangari representation
! [[Urdu alphabet|Urdu]]
! [[Urdu alphabet|Urdu]]
! [[ISO 15919]]
! [[ISO 15919]]
Line 22: Line 23:
| <big>{{IPA link|b}}</big>
| <big>{{IPA link|b}}</big>
| {{lang|hi|बीस}}
| {{lang|hi|बीस}}
|ब्
| {{lang|ur|{{nq|بیس}}}}
| {{lang|ur|{{nq|بیس}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''b'''īs}}
| {{transl|inc|ISO|'''b'''īs}}
Line 28: Line 30:
| <big>{{IPA link|bʱ}}</big>
| <big>{{IPA link|bʱ}}</big>
| {{lang|hi|भालू}}
| {{lang|hi|भालू}}
|भ्
| {{lang|ur|{{nq|بھالو}}}}
| {{lang|ur|{{nq|بھالو}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''bh'''ālū}}
| {{transl|inc|ISO|'''bh'''ālū}}
Line 34: Line 37:
| <big>{{IPA link|d̪|d}}</big><ref name=coronal>Hindi and Urdu contrast dental {{IPAblink|t̪|t}} and {{IPAblink|d̪|d}} with apical postalveolar {{IPAblink|ʈ}} and {{IPAblink|ɖ}} (as well as aspirated variants). Both sets sound like {{IPAc-en|t}} and {{IPAc-en|d}} to most English speakers although the dental [t] and [d] are used in place of the English {{IPAc-en|θ}} and {{IPAc-en|ð}} for some speakers with [[th-stopping]].</ref>
| <big>{{IPA link|d̪|d}}</big><ref name=coronal>Hindi and Urdu contrast dental {{IPAblink|t̪|t}} and {{IPAblink|d̪|d}} with apical postalveolar {{IPAblink|ʈ}} and {{IPAblink|ɖ}} (as well as aspirated variants). Both sets sound like {{IPAc-en|t}} and {{IPAc-en|d}} to most English speakers although the dental [t] and [d] are used in place of the English {{IPAc-en|θ}} and {{IPAc-en|ð}} for some speakers with [[th-stopping]].</ref>
| {{lang|hi|दाल}}
| {{lang|hi|दाल}}
|द्
| {{lang|ur|{{nq|دال}}}}
| {{lang|ur|{{nq|دال}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''d'''āl}}
| {{transl|inc|ISO|'''d'''āl}}
Line 40: Line 44:
| <big>{{IPA link|dʱ}}</big><ref name=coronal/>
| <big>{{IPA link|dʱ}}</big><ref name=coronal/>
| {{lang|hi|धूप}}
| {{lang|hi|धूप}}
|ध्
| {{lang|ur|{{nq|دھوپ}}}}
| {{lang|ur|{{nq|دھوپ}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''dh'''ūp}}
| {{transl|inc|ISO|'''dh'''ūp}}
Line 46: Line 51:
| <big>{{IPA link|dʒ}}</big>
| <big>{{IPA link|dʒ}}</big>
| {{lang|hi|जान}}
| {{lang|hi|जान}}
|ज्
| {{lang|ur|{{nq|جان}}}}
| {{lang|ur|{{nq|جان}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''j'''ān}}
| {{transl|inc|ISO|'''j'''ān}}
Line 52: Line 58:
| <big>{{IPA link|dʒʱ}}</big>
| <big>{{IPA link|dʒʱ}}</big>
| {{lang|hi|झड़ना}}
| {{lang|hi|झड़ना}}
|झ्
| {{lang|ur|{{nq|جھڑنا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|جھڑنا}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''jh'''aṛnā}}
| {{transl|inc|ISO|'''jh'''aṛnā}}
Line 58: Line 65:
| <big>{{IPA link|ɖ}}</big><ref name=coronal/>
| <big>{{IPA link|ɖ}}</big><ref name=coronal/>
| {{lang|hi|डालना}}
| {{lang|hi|डालना}}
|ड्
| {{lang|ur|{{nq|ڈالنا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ڈالنا}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''ḍ'''ālnā}}
| {{transl|inc|ISO|'''ḍ'''ālnā}}
Line 64: Line 72:
| <big>{{IPA link|ɖʱ}}</big><ref name=coronal/>
| <big>{{IPA link|ɖʱ}}</big><ref name=coronal/>
| {{lang|hi|ढक्कन}}
| {{lang|hi|ढक्कन}}
|ढ्
| {{lang|ur|{{nq|ڈھکّن}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ڈھکّن}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''ḍh'''akkan}}
| {{transl|inc|ISO|'''ḍh'''akkan}}
Line 70: Line 79:
| <big>{{IPA link|f}}</big>
| <big>{{IPA link|f}}</big>
| {{lang|hi|ख़िलाफ़}}
| {{lang|hi|ख़िलाफ़}}
|ख़्
| {{lang|ur|{{nq|خلاف}}}}
| {{lang|ur|{{nq|خلاف}}}}
| {{transl|inc|ISO|k͟hilā'''f'''}}
| {{transl|inc|ISO|k͟hilā'''f'''}}
Line 76: Line 86:
| <big>{{IPA link|ɡ}}</big>
| <big>{{IPA link|ɡ}}</big>
| {{lang|hi|गोल}}
| {{lang|hi|गोल}}
|ग्
| {{lang|ur|{{nq|گول}}}}
| {{lang|ur|{{nq|گول}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''g'''ol}}
| {{transl|inc|ISO|'''g'''ol}}
Line 82: Line 93:
| <big>{{IPA link|ɡʱ}}</big>
| <big>{{IPA link|ɡʱ}}</big>
| {{lang|hi|घर}}
| {{lang|hi|घर}}
|घ्
| {{lang|ur|{{nq|گھر}}}}
| {{lang|ur|{{nq|گھر}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''gh'''ar}}
| {{transl|inc|ISO|'''gh'''ar}}
Line 88: Line 100:
|{{Big|{{IPAlink|ʔ}}}}<ref>In a number of words, the {{Nq|[[ع]]}} and/or {{Big|{{nq|[[ء]]}}}} is sometimes pronounced as {{IPAlink|ʔ}} in Urdu, which is typically not represented or pronounced in Hindi, except when the Urdu variant is transliterated into Hindi.</ref>
|{{Big|{{IPAlink|ʔ}}}}<ref>In a number of words, the {{Nq|[[ع]]}} and/or {{Big|{{nq|[[ء]]}}}} is sometimes pronounced as {{IPAlink|ʔ}} in Urdu, which is typically not represented or pronounced in Hindi, except when the Urdu variant is transliterated into Hindi.</ref>
|{{Lang|hi|एतबार}}
|{{Lang|hi|एतबार}}
|
|{{Lang|ur|{{nq|اعتبار}}}}
|{{Lang|ur|{{nq|اعتبار}}}}
|{{transl|inc|ISO|i'''ʻ'''tibār}}{{Efn|Urdu transliteration. The Hindi variant is usually written as एतबार ({{transl|inc|ISO|etbār}}). [[Rekhta (website)|Rekhta Dictionary]] transliterates this term as ए'तिबार ({{transl|inc|ISO|e'tibār}}) in Devanagari/Hindi.<ref>{{Cite web |title=Meaning of etibar in English |url=https://www.rekhtadictionary.com/meaning-of-etibaar |access-date=2023-03-18 |website=Rekhta Dictionary |language=en}}</ref>}}
|{{transl|inc|ISO|i'''ʻ'''tibār}}{{Efn|Urdu transliteration. The Hindi variant is usually written as एतबार ({{transl|inc|ISO|etbār}}). [[Rekhta (website)|Rekhta Dictionary]] transliterates this term as ए'तिबार ({{transl|inc|ISO|e'tibār}}) in Devanagari/Hindi.<ref>{{Cite web |title=Meaning of etibar in English |url=https://www.rekhtadictionary.com/meaning-of-etibaar |access-date=2023-03-18 |website=Rekhta Dictionary |language=en}}</ref>}}
Line 94: Line 107:
| <big>{{IPA link|ɣ}}</big><ref name="Urdu">Mainly phonemes of Urdu. Hindi speakers may replace [x], [z], [ʒ], [ɣ] and [q] with [kʰ], [dʒ], [dʒʱ], [g] and [k] respectively.</ref>
| <big>{{IPA link|ɣ}}</big><ref name="Urdu">Mainly phonemes of Urdu. Hindi speakers may replace [x], [z], [ʒ], [ɣ] and [q] with [kʰ], [dʒ], [dʒʱ], [g] and [k] respectively.</ref>
| {{lang|hi|बाग़}}
| {{lang|hi|बाग़}}
|ग़्
| {{lang|ur|{{nq|باغ}}}}
| {{lang|ur|{{nq|باغ}}}}
| {{transl|inc|ISO|bā'''ġ'''}}
| {{transl|inc|ISO|bā'''ġ'''}}
Line 100: Line 114:
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|ɦ}}</big>
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|ɦ}}</big>
| {{lang|hi|हम}}
| {{lang|hi|हम}}
|ह्
| {{lang|ur|{{nq|ہم}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ہم}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''h'''am}}
| {{transl|inc|ISO|'''h'''am}}
Line 105: Line 120:
|-
|-
| {{lang|hi|हुक्म}}
| {{lang|hi|हुक्म}}
|ह्
| {{lang|ur|{{nq|حکم}}}}
| {{lang|ur|{{nq|حکم}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''h̤'''ukm}}
| {{transl|inc|ISO|'''h̤'''ukm}}
Line 110: Line 126:
| <big>{{IPA link|j}}</big>
| <big>{{IPA link|j}}</big>
| {{lang|hi|याद}}
| {{lang|hi|याद}}
|य्
| {{lang|ur|{{nq|یاد}}}}
| {{lang|ur|{{nq|یاد}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''y'''ād}}
| {{transl|inc|ISO|'''y'''ād}}
Line 116: Line 133:
| <big>{{IPA link|k}}</big>
| <big>{{IPA link|k}}</big>
| {{lang|hi|कमज़ोर}}
| {{lang|hi|कमज़ोर}}
|क्
| {{lang|ur|{{nq|کمزور}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کمزور}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''k'''amzor}}
| {{transl|inc|ISO|'''k'''amzor}}
Line 122: Line 140:
| <big>{{IPA link|kʰ}}</big>
| <big>{{IPA link|kʰ}}</big>
| {{lang|hi|खाल}}
| {{lang|hi|खाल}}
|ख्
| {{lang|ur|{{nq|کھال}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کھال}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''kh'''āl}}
| {{transl|inc|ISO|'''kh'''āl}}
Line 128: Line 147:
| <big>{{IPA link|l}}</big>
| <big>{{IPA link|l}}</big>
| {{lang|hi|लब}}
| {{lang|hi|लब}}
|ल्
| {{lang|ur|{{nq|لب}}}}
| {{lang|ur|{{nq|لب}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''l'''ab}}
| {{transl|inc|ISO|'''l'''ab}}
Line 134: Line 154:
| <big>{{IPA link|m}}</big>
| <big>{{IPA link|m}}</big>
| {{lang|hi|मगर}}
| {{lang|hi|मगर}}
|म्
| {{lang|ur|{{nq|مگر}}}}
| {{lang|ur|{{nq|مگر}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''m'''agar}}
| {{transl|inc|ISO|'''m'''agar}}
Line 140: Line 161:
| <big>{{IPA link|n}}</big>
| <big>{{IPA link|n}}</big>
| {{lang|hi|नहीं}}
| {{lang|hi|नहीं}}
|न्
| {{lang|ur|{{nq|نہیں}}}}
| {{lang|ur|{{nq|نہیں}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''n'''ahī̃}}
| {{transl|inc|ISO|'''n'''ahī̃}}
Line 146: Line 168:
| <big>{{IPA link|ɳ}}</big><ref name="Hindi">Mainly phonemes of Hindi. Urdu speakers usually replace [ɳ] and [ʂ] with [n] and [ʃ] respectively.</ref>
| <big>{{IPA link|ɳ}}</big><ref name="Hindi">Mainly phonemes of Hindi. Urdu speakers usually replace [ɳ] and [ʂ] with [n] and [ʃ] respectively.</ref>
| {{lang|hi|किरण}}
| {{lang|hi|किरण}}
|ण्
| {{lang|ur|{{nq|کرن}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کرن}}}}
| {{transl|inc|ISO|kira'''ṇ'''}}
| {{transl|inc|ISO|kira'''ṇ'''}}
Line 152: Line 175:
| <big>{{IPA link|ŋ}}</big>
| <big>{{IPA link|ŋ}}</big>
| {{lang|hi|रंग}}
| {{lang|hi|रंग}}
|ङ्
| {{lang|ur|{{nq|رن٘گ}}}}
| {{lang|ur|{{nq|رن٘گ}}}}
| {{transl|inc|ISO|ra'''ṅ'''g}}
| {{transl|inc|ISO|ra'''ṅ'''g}}
Line 158: Line 182:
| <big>{{IPA link|p}}</big>
| <big>{{IPA link|p}}</big>
| {{lang|hi|पल}}
| {{lang|hi|पल}}
|प्
| {{lang|ur|{{nq|پل}}}}
| {{lang|ur|{{nq|پل}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''p'''al}}
| {{transl|inc|ISO|'''p'''al}}
Line 164: Line 189:
| <big>{{IPA link|pʰ}}</big>
| <big>{{IPA link|pʰ}}</big>
| {{lang|hi|फल}}
| {{lang|hi|फल}}
|फ्
| {{lang|ur|{{nq|پھل}}}}
| {{lang|ur|{{nq|پھل}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''ph'''al}}
| {{transl|inc|ISO|'''ph'''al}}
Line 170: Line 196:
| <big>{{IPA link|q}}</big><ref name="Urdu" />
| <big>{{IPA link|q}}</big><ref name="Urdu" />
| {{lang|hi|क़रीब}}
| {{lang|hi|क़रीब}}
|‌‌‌क़्
| {{lang|ur|{{nq|قریب}}}}
| {{lang|ur|{{nq|قریب}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''q'''arīb}}
| {{transl|inc|ISO|'''q'''arīb}}
Line 176: Line 203:
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|r}}</big><ref name=rhotic>{{IPA|/ɾ/}} can surface as a trill {{IPA|[r]}} in word-initial and syllable-final positions. Geminate {{IPA|/ɾː/}} is always a trill.</ref>
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|r}}</big><ref name=rhotic>{{IPA|/ɾ/}} can surface as a trill {{IPA|[r]}} in word-initial and syllable-final positions. Geminate {{IPA|/ɾː/}} is always a trill.</ref>
| {{lang|hi|रस}}
| {{lang|hi|रस}}
|र्
| {{lang|ur|{{nq|رس}}}}
| {{lang|ur|{{nq|رس}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''r'''as}}
| {{transl|inc|ISO|'''r'''as}}
Line 181: Line 209:
|-
|-
| {{lang|hi|ज़र्रा}}
| {{lang|hi|ज़र्रा}}
|र्
| {{lang|ur|{{nq|ذرّہ}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ذرّہ}}}}
| {{transl|inc|ISO|za'''rr'''a}}
| {{transl|inc|ISO|za'''rr'''a}}
Line 186: Line 215:
| <big>{{IPA link|ɾ}}</big><ref name=rhotic/>
| <big>{{IPA link|ɾ}}</big><ref name=rhotic/>
| {{lang|hi|ज़रा}}
| {{lang|hi|ज़रा}}
|ज़्
| {{lang|ur|{{nq|ذرا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ذرا}}}}
| {{transl|inc|ISO|za'''r'''ā}}
| {{transl|inc|ISO|za'''r'''ā}}
Line 192: Line 222:
| <big>{{IPA link|ɽ}}</big>
| <big>{{IPA link|ɽ}}</big>
| {{lang|hi|लड़ना}}
| {{lang|hi|लड़ना}}
|
| {{lang|ur|{{nq|لڑنا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|لڑنا}}}}
| {{transl|inc|ISO|la'''ṛ'''nā}}
| {{transl|inc|ISO|la'''ṛ'''nā}}
Line 198: Line 229:
| <big>{{IPA link|ɽʱ}}</big>
| <big>{{IPA link|ɽʱ}}</big>
| {{lang|hi|पढ़ाई}}
| {{lang|hi|पढ़ाई}}
|
| {{lang|ur|{{nq|پڑھائی}}}}
| {{lang|ur|{{nq|پڑھائی}}}}
| {{transl|inc|ISO|pa'''ṛh'''āī}}
| {{transl|inc|ISO|pa'''ṛh'''āī}}
Line 204: Line 236:
| rowspan="3" | <big>{{IPA link|s}}</big>
| rowspan="3" | <big>{{IPA link|s}}</big>
| {{lang|hi|सब}}
| {{lang|hi|सब}}
| rowspan="3" |स्
| {{lang|ur|{{nq|سب}}}}
| {{lang|ur|{{nq|سب}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''s'''ab}}
| {{transl|inc|ISO|'''s'''ab}}
Line 218: Line 251:
| <big>{{IPA link|ʂ}}</big><ref name="Hindi" />
| <big>{{IPA link|ʂ}}</big><ref name="Hindi" />
| {{lang|hi|नष्ट}}
| {{lang|hi|नष्ट}}
|ष्
| {{lang|ur|{{nq|نشٹ}}}}
| {{lang|ur|{{nq|نشٹ}}}}
| {{transl|inc|ISO|na'''ṣ'''ṭ}}
| {{transl|inc|ISO|na'''ṣ'''ṭ}}
Line 224: Line 258:
| <big>{{IPA link|ʃ}}</big>
| <big>{{IPA link|ʃ}}</big>
| {{lang|hi|काश}}
| {{lang|hi|काश}}
|श्
| {{lang|ur|{{nq|کاش}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کاش}}}}
| {{transl|inc|ISO|kā'''ś'''}}
| {{transl|inc|ISO|kā'''ś'''}}
Line 230: Line 265:
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|t̪|t}}</big><ref name=coronal/>
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|t̪|t}}</big><ref name=coronal/>
| {{lang|hi|तालाब}}
| {{lang|hi|तालाब}}
| rowspan="2" |त्
| {{lang|ur|{{nq|تالاب}}}}
| {{lang|ur|{{nq|تالاب}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''t'''ālāb}}
| {{transl|inc|ISO|'''t'''ālāb}}
Line 240: Line 276:
| <big>{{IPA link|tʰ}}</big><ref name=coronal/>
| <big>{{IPA link|tʰ}}</big><ref name=coronal/>
| {{lang|hi|थैला}}
| {{lang|hi|थैला}}
|थ्
| {{lang|ur|{{nq|تھیلا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|تھیلا}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''th'''ailā}}
| {{transl|inc|ISO|'''th'''ailā}}
Line 246: Line 283:
| <big>{{IPA link|tʃ}}</big>
| <big>{{IPA link|tʃ}}</big>
| {{lang|hi|चोर}}
| {{lang|hi|चोर}}
|च्
| {{lang|ur|{{nq|چور}}}}
| {{lang|ur|{{nq|چور}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''c'''or}}
| {{transl|inc|ISO|'''c'''or}}
Line 252: Line 290:
| <big>{{IPA link|tʃʰ}}</big>
| <big>{{IPA link|tʃʰ}}</big>
| {{lang|hi|छोड़ना}}
| {{lang|hi|छोड़ना}}
|छ्
| {{lang|ur|{{nq|چھوڑنا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|چھوڑنا}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''ch'''oṛnā}}
| {{transl|inc|ISO|'''ch'''oṛnā}}
Line 258: Line 297:
| <big>{{IPA link|ʈ}}</big><ref name=coronal/>
| <big>{{IPA link|ʈ}}</big><ref name=coronal/>
| {{lang|hi|टमाटर}}
| {{lang|hi|टमाटर}}
|‌‌‌ट्
| {{lang|ur|{{nq|ٹماٹر}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ٹماٹر}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''ṭ'''amā'''ṭ'''ar}}
| {{transl|inc|ISO|'''ṭ'''amā'''ṭ'''ar}}
Line 264: Line 304:
| <big>{{IPA link|ʈʰ}}</big><ref name=coronal/>
| <big>{{IPA link|ʈʰ}}</big><ref name=coronal/>
| {{lang|hi|ठंड}}
| {{lang|hi|ठंड}}
|ठ्
| {{lang|ur|{{nq|ٹھنڈ}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ٹھنڈ}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''ṭh'''anḍ}}
| {{transl|inc|ISO|'''ṭh'''anḍ}}
Line 270: Line 311:
| <big>{{IPA link|ʋ}}</big><ref name="V"/>
| <big>{{IPA link|ʋ}}</big><ref name="V"/>
| {{lang|hi|वर्ज़िश}}
| {{lang|hi|वर्ज़िश}}
|व्
| {{lang|ur|{{nq|ورزش}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ورزش}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''v'''arziś}}
| {{transl|inc|ISO|'''v'''arziś}}
Line 276: Line 318:
| <big>{{IPA link|w}}</big><ref name="V">{{IPA|[w]}} occurs as an allophone of {{IPA|[ʋ]}} when /{{lang|hi|व}} {{lang|ur|{{nastaliq|و}}}}/ is in an onglide position between an onset consonant and a following vowel while {{IPA|[ʋ]}}, which may phonetically be {{IPAblink|v}}, occurs otherwise.</ref>
| <big>{{IPA link|w}}</big><ref name="V">{{IPA|[w]}} occurs as an allophone of {{IPA|[ʋ]}} when /{{lang|hi|व}} {{lang|ur|{{nastaliq|و}}}}/ is in an onglide position between an onset consonant and a following vowel while {{IPA|[ʋ]}}, which may phonetically be {{IPAblink|v}}, occurs otherwise.</ref>
| {{lang|hi|पकवान}}
| {{lang|hi|पकवान}}
|व्
| {{lang|ur|{{nq|پكوان}}}}
| {{lang|ur|{{nq|پكوان}}}}
| {{transl|inc|ISO|pak'''v'''ān}}
| {{transl|inc|ISO|pak'''v'''ān}}
Line 282: Line 325:
| <big>{{IPA link|x}}</big><ref name="Urdu" />
| <big>{{IPA link|x}}</big><ref name="Urdu" />
| {{lang|hi|ख़राब}}
| {{lang|hi|ख़राब}}
|ख़्
| {{lang|ur|{{nq|خراب}}}}
| {{lang|ur|{{nq|خراب}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''k͟h'''arāb}}
| {{transl|inc|ISO|'''k͟h'''arāb}}
Line 288: Line 332:
| <big>{{IPA link|z}}<ref name="Urdu" /></big>
| <big>{{IPA link|z}}<ref name="Urdu" /></big>
| {{lang|hi|काग़ज़}}
| {{lang|hi|काग़ज़}}
|ज़्
| {{lang|ur|{{nq|کاغذ}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کاغذ}}}}
| {{transl|inc|ISO|kāġa'''z'''}}
| {{transl|inc|ISO|kāġa'''z'''}}
Line 294: Line 339:
| <big>{{IPA link|ʒ}}</big><ref name="Urdu" />
| <big>{{IPA link|ʒ}}</big><ref name="Urdu" />
| {{lang|hi|अझ़दहा}}
| {{lang|hi|अझ़दहा}}
|झ़्
| {{lang|ur|{{nq|اژدہا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|اژدہا}}}}
| {{transl|inc|ISO|a'''ž'''dahā}}
| {{transl|inc|ISO|a'''ž'''dahā}}
Line 301: Line 347:


{| class="wikitable" style="margin: 1em 2em; text-align: center;"
{| class="wikitable" style="margin: 1em 2em; text-align: center;"
! colspan="5" | [[Vowel]]s
! colspan="6" | [[Vowel]]s
|-
|-
! rowspan="2"| [[International Phonetic Alphabet|IPA]]
! rowspan="2"| [[International Phonetic Alphabet|IPA]]
! colspan="3"| Examples
! colspan="4" | Examples
! rowspan="2"| English approximation
! rowspan="2"| English approximation
|-
|-
! [[Devanagari|Hindi]]
! [[Devanagari|Hindi]]
!Devanagari representation
! [[Urdu alphabet|Urdu]]
! [[Urdu alphabet|Urdu]]
! [[ISO 15919]]
! [[ISO 15919]]
Line 313: Line 360:
| <big>{{IPA link|äː|aː}}</big>
| <big>{{IPA link|äː|aː}}</big>
| {{lang|hi|काम}}
| {{lang|hi|काम}}
|आ or ा
| {{lang|ur|{{nq|کام}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کام}}}}
| {{transl|inc|ISO|k'''ā'''m}}
| {{transl|inc|ISO|k'''ā'''m}}
Line 319: Line 367:
| <big>{{IPA link|eː}}</big>
| <big>{{IPA link|eː}}</big>
| {{lang|hi|जेब}}
| {{lang|hi|जेब}}
|ए or े
| {{lang|ur|{{nq|جیب}}}}
| {{lang|ur|{{nq|جیب}}}}
| {{transl|inc|ISO|j'''e'''b}}
| {{transl|inc|ISO|j'''e'''b}}
Line 325: Line 374:
| <big>{{IPA link|ɛ}}</big><ref>{{IPA|[ɛ]}} occurs as an allophone of {{IPA|/ə/}} near an {{IPA|/ɦ/}} that is surrounded on both sides by schwas. Usually, the second schwa becomes silent, which results in an {{IPA|[ɛ]}} preceding an {{IPA|/ɦ/}}.</ref>
| <big>{{IPA link|ɛ}}</big><ref>{{IPA|[ɛ]}} occurs as an allophone of {{IPA|/ə/}} near an {{IPA|/ɦ/}} that is surrounded on both sides by schwas. Usually, the second schwa becomes silent, which results in an {{IPA|[ɛ]}} preceding an {{IPA|/ɦ/}}.</ref>
| {{lang|hi|रहना}}
| {{lang|hi|रहना}}
|ऐ or ै
| {{lang|ur|{{nq|رہنا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|رہنا}}}}
| {{transl|inc|ISO|r'''ê'''hnā}}
| {{transl|inc|ISO|r'''ê'''hnā}}
Line 331: Line 381:
| <big>{{IPA link|ɛː}}</big>
| <big>{{IPA link|ɛː}}</big>
| {{lang|hi|कैसा}}
| {{lang|hi|कैसा}}
|एऽ or ेऽ
| {{lang|ur|{{nq|کیسا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کیسا}}}}
| {{transl|inc|ISO|k'''ai'''sā}}
| {{transl|inc|ISO|k'''ai'''sā}}
Line 337: Line 388:
| <big>{{IPA link|ə}}</big>
| <big>{{IPA link|ə}}</big>
| {{lang|hi|कल}}
| {{lang|hi|कल}}
|अ
| {{lang|ur|{{nq|کَل}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کَل}}}}
| {{transl|inc|ISO|k'''a'''l}}
| {{transl|inc|ISO|k'''a'''l}}
Line 343: Line 395:
| <big>{{IPA link|ɪ}}</big>
| <big>{{IPA link|ɪ}}</big>
| {{lang|hi|जितना}}
| {{lang|hi|जितना}}
|इ or ि
| {{lang|ur|{{nq|جِتنا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|جِتنا}}}}
| {{transl|inc|ISO|j'''i'''tnā}}
| {{transl|inc|ISO|j'''i'''tnā}}
Line 349: Line 402:
| <big>{{IPA link|iː}}</big>
| <big>{{IPA link|iː}}</big>
| {{lang|hi|जीतना}}
| {{lang|hi|जीतना}}
|ई or ी
| {{lang|ur|{{nq|جیتنا}}}}
| {{lang|ur|{{nq|جیتنا}}}}
| {{transl|inc|ISO|j'''ī'''tnā}}
| {{transl|inc|ISO|j'''ī'''tnā}}
Line 355: Line 409:
| <big>{{IPA link|oː}}</big>
| <big>{{IPA link|oː}}</big>
| {{lang|hi|बोलो}}
| {{lang|hi|बोलो}}
|ओ or ो
| {{lang|ur|{{nq|بولو}}}}
| {{lang|ur|{{nq|بولو}}}}
| {{transl|inc|ISO|b'''o'''l'''o'''}}
| {{transl|inc|ISO|b'''o'''l'''o'''}}
Line 361: Line 416:
| <big>{{IPA link|ɔː}}</big>
| <big>{{IPA link|ɔː}}</big>
| {{lang|hi|कौन}}
| {{lang|hi|कौन}}
|औ or ौ
| {{lang|ur|{{nq|کَون}}}}
| {{lang|ur|{{nq|کَون}}}}
| {{transl|inc|ISO|k'''au'''n}}
| {{transl|inc|ISO|k'''au'''n}}
Line 367: Line 423:
| <big>{{IPA link|ʊ}}</big>
| <big>{{IPA link|ʊ}}</big>
| {{lang|hi|उन}}
| {{lang|hi|उन}}
|उ or ु
| {{lang|ur|{{nq|اُن}}}}
| {{lang|ur|{{nq|اُن}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''u'''n}}
| {{transl|inc|ISO|'''u'''n}}
Line 373: Line 430:
| <big>{{IPA link|uː}}</big>
| <big>{{IPA link|uː}}</big>
| {{lang|hi|ऊन}}
| {{lang|hi|ऊन}}
|ऊ or ू
| {{lang|ur|{{nq|اُون}}}}
| {{lang|ur|{{nq|اُون}}}}
| {{transl|inc|ISO|'''ū'''n}}
| {{transl|inc|ISO|'''ū'''n}}
Line 379: Line 437:
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|◌̃}}</big>
| rowspan="2" | <big>{{IPA link|◌̃}}</big>
| {{lang|hi|हँस}}
| {{lang|hi|हँस}}
|ँ
| {{lang|ur|{{nq|ہن٘س}}}}
| {{lang|ur|{{nq|ہن٘س}}}}
| {{transl|inc|ISO|ha'''m̐'''s}}
| {{transl|inc|ISO|ha'''m̐'''s}}
Line 384: Line 443:
|-
|-
| {{lang|hi|मैं}}
| {{lang|hi|मैं}}
|ं
| {{lang|ur|{{nq|مَیں}}}}
| {{lang|ur|{{nq|مَیں}}}}
| {{transl|inc|ISO|mai'''ṁ'''}}
| {{transl|inc|ISO|mai'''ṁ'''}}

Revision as of 02:50, 5 February 2024

The charts below show the way in which the International Phonetic Alphabet (IPA) represents Hindustani (Hindi and Urdu) pronunciations in Wikipedia articles. For a guide to adding IPA characters to Wikipedia articles, see Template:IPA and Wikipedia:Manual of Style/Pronunciation § Entering IPA characters.

See Hindustani phonology, Devanagari, and Urdu alphabet for a more thorough discussion of the sounds of Hindi-Urdu.

Key

Consonants
IPA Examples English approximation
Hindi Devangari representation Urdu ISO 15919
b बीस ब् بیس bīs cabbie
भालू भ् بھالو bhālū clubhouse
d[1] दाल द् دال dāl width, Spanish andar
[1] धूप ध् دھوپ dhūp adhere (but dental)
जान ज् جان jān budging
dʒʱ झड़ना झ् جھڑنا jhaṛnā hedgehog
ɖ[1] डालना ड् ڈالنا ālnā American bird
ɖʱ[1] ढक्कन ढ् ڈھکّن ḍhakkan American birdhouse
f ख़िलाफ़ ख़् خلاف k͟hilāf fuss
ɡ गोल ग् گول gol ago
ɡʱ घर घ् گھر ghar loghouse
ʔ[2] एतबार اعتبار iʻtibār[a] The pause in "uh-oh!", butter (glottal stop)
ɣ[4] बाग़ ग़् باغ ġ Similar to the French R
ɦ हम ह् ہم ham ahead
हुक्म ह् حکم ukm
j याद य् یاد yād yuck
k कमज़ोर क् کمزور kamzor scab
खाल ख् کھال khāl cab
l लब ल् لب lab leaf
m मगर म् مگر magar much
n नहीं न् نہیں nahī̃ panther
ɳ[5] किरण ण् کرن kira American burn
ŋ रंग ङ् رن٘گ rag bang
p पल प् پل pal spot
फल फ् پھل phal pot
q[4] क़रीब ‌‌‌क़् قریب qarīb somewhat like caught
r[6] रस र् رس ras Trilled ring
ज़र्रा र् ذرّہ zarra
ɾ[6] ज़रा ज़् ذرا zarā American atom
ɽ लड़ना لڑنا la American garter
ɽʱ पढ़ाई پڑھائی paṛhāī no English equivalent
s सब स् سب sab sun
साफ़ صاف āf
साबित ثابت ābit
ʂ[5] नष्ट ष् نشٹ na shrew
ʃ काश श् کاش ś shoe
t[1] तालाब त् تالاب tālāb similar to outthink, Spanish tomar
लतीफ़ा لطیفہ laīfa
[1] थैला थ् تھیلا thailā tub (but dental)
चोर च् چور cor catch
tʃʰ छोड़ना छ् چھوڑنا choṛnā achoo
ʈ[1] टमाटर ‌‌‌ट् ٹماٹر amāar stub (but retroflex)
ʈʰ[1] ठंड ठ् ٹھنڈ ṭhanḍ tub (but retroflex)
ʋ[7] वर्ज़िश व् ورزش varziś vat
w[7] पकवान व् پكوان pakvān well
x[4] ख़राब ख़् خراب k͟harāb Scottish loch
z[4] काग़ज़ ज़् کاغذ kāġaz zoo
ʒ[4] अझ़दहा झ़् اژدہا aždahā pleasure
Vowels
IPA Examples English approximation
Hindi Devanagari representation Urdu ISO 15919
काम आ or ा کام kām father
जेब ए or े جیب jeb Scottish say
ɛ[8] रहना ऐ or ै رہنا rêhnā pen
ɛː कैसा एऽ or ेऽ کیسا kai fairy
ə कल کَل kal about
ɪ जितना इ or ि جِتنا jitnā sit
जीतना ई or ी جیتنا jītnā seat
बोलो ओ or ो بولو bolo Scottish so
ɔː कौन औ or ौ کَون kaun American saw
ʊ उन उ or ु اُن un book
ऊन ऊ or ू اُون ūn moon
◌̃ हँस ہن٘س has nasal vowel faun
([ãː, õː], etc.)
मैं مَیں mai
Suprasegmentals
IPA Example Notes
ˈ◌ [ˈbaːɦər] stress
(placed before stressed syllable)
◌ː [ˈʊtːəɾ pɾəˈdeːʃ] doubled consonant
(placed after doubled consonant)

Notes

  1. ^ a b c d e f g h Hindi and Urdu contrast dental [t] and [d] with apical postalveolar [ʈ] and [ɖ] (as well as aspirated variants). Both sets sound like /t/ and /d/ to most English speakers although the dental [t] and [d] are used in place of the English /θ/ and /ð/ for some speakers with th-stopping.
  2. ^ In a number of words, the ع and/or ء is sometimes pronounced as ʔ in Urdu, which is typically not represented or pronounced in Hindi, except when the Urdu variant is transliterated into Hindi.
  3. ^ "Meaning of etibar in English". Rekhta Dictionary. Retrieved 2023-03-18.
  4. ^ a b c d e Mainly phonemes of Urdu. Hindi speakers may replace [x], [z], [ʒ], [ɣ] and [q] with [kʰ], [dʒ], [dʒʱ], [g] and [k] respectively.
  5. ^ a b Mainly phonemes of Hindi. Urdu speakers usually replace [ɳ] and [ʂ] with [n] and [ʃ] respectively.
  6. ^ a b /ɾ/ can surface as a trill [r] in word-initial and syllable-final positions. Geminate /ɾː/ is always a trill.
  7. ^ a b [w] occurs as an allophone of [ʋ] when / و/ is in an onglide position between an onset consonant and a following vowel while [ʋ], which may phonetically be [v], occurs otherwise.
  8. ^ [ɛ] occurs as an allophone of /ə/ near an /ɦ/ that is surrounded on both sides by schwas. Usually, the second schwa becomes silent, which results in an [ɛ] preceding an /ɦ/.
  1. ^ Urdu transliteration. The Hindi variant is usually written as एतबार (etbār). Rekhta Dictionary transliterates this term as ए'तिबार (e'tibār) in Devanagari/Hindi.[3]

See also